En iyi yazarın bile editöre ihtiyacı var! Kitap editörleri kitapların gizli kahramanları… Peki kitap editörlerinin görevi nedir? Tam olarak ne yaparlar?
Bir kitabın kitap olabilmesi için her şeyi onlar düşünüyor fakat birçok kişi editörün ne iş yaptığını bile bilmiyor. Ünlü yazar Ayfer Tunç editörün işlevini şöyle tarif ediyor; “Editör yapıtın değil ama kitabın inşaat mühendisidir. Kitap ile yapıt aynı şey değildir, yapıt kitaba dönüştürülmeyi bekleyen ham malzemedir. İyi bir editör yapıtı kitaba dönüştüren, amaca uygun, olabildiğince hatasız olarak inşa eden kişidir. Bir kitabın yazarı olmayabilir ama her kitabın bir editörü olmalıdır. Anonim metinler, yazarı hakkında bulanık bilgiler içeren metinler veya çok yazarlı metinler ancak kitap nedir, nasıl olmalıdır sorusu hakkında sürekli kafa yoran editörlerin elinde kitap niteliğini kazanır.”
Kitabın bütünlüğünü sağlar
Kitap editörü öncelikle kitabın bütünlüğünden sorumludur. Yani kitabın içeriği doğru tespit edilmiş mi, içerisindeki bölümler kısa mı, uzun mu? Eksik bilgiler var mı, varsa hangileri, nelerin ilave edilmesi gerekli? Tekrara kaçılmış mı? Konu fazla dağıtılmış ve gereksiz detaylara girilmişse bunlar ayıklanır.
Yazarı yönlendirir
İyi bir editör piyasadaki açığı bilir ve yazarı bu konuda yönlendirebilir. Önemli olan bir konuyu ele almak değil, o konu nasıl ele alınırsa ‘okura ulaşır’ ve ‘faydalı olur’ sorularının cevabını bulmaktır. Mesela bir diyetisyensiniz ve fark yaratacak bir kitap projesine imza atmak istiyorsunuz. Piyasaya yüz bininci yemek tarifleri kitabını çıkarmak yerine sadece Tip 1 diyabetliler için reçeteler sunan bir kitap hazırlamak hem katma değeri yüksek hem de hedef kitlesini 12’den vuracak bir çalışma olabilir.
Kitabın katma değeri…
Bir kitap yaratırken katma değerini de sorgulamak gerek! Yani okura yeni ne söyleyecek? Yeni bir şey söylemiyorsa söylediği şeyleri daha kolay anlaşılır, daha rafine ve okuru sıkmadan ve yeni bir yöntemle mi yapıyor? Editörünüz size yeni nesil kitap kurguları hakkında fikir verecektir!
Çeviri doğru mu?
Eğer kitabın içerisinde çeviri varsa çevirinin doğru yapılıp yapılmadığını, anlaşılır olup olmadığını kontrol eder, gerekiyorsa düzeltiler yapar.
Mantık ve kurgu hataları
Yazar kitaba ‘içten’ bakar ve bu yüzden bazı mantık ve kurgu hataları yaptıysa bunları göremez. Editörler ise kitaba ‘dışarıdan’ baktıkları ve yabancı göz olarak okudukları için bu hataları kolaylıkla yakalar.
Dil akıcı mı?
Editörler dilin akıcı olması için çalışır, fazla kelimeleri ayıklar, metnin daha ilgi çekici hale getirilmesi hatta metnin akıcılığı için yeri geldiğinde kurgunun değiştirilmesi de editörün görevidir.
Zaman olgusu…
Mesela siz yazdığınız sırada ileriki tarihlerde gerçekleşecek bir etkinlikten bahsederken gelecek zaman kullanıyorsunuz. Oysa kitabınız çıktığında o etkinlik çoktan geçmiş olacak. Editör kitabın çıkacağı tarihi baz alarak, zaman algısını da yönetir.
Kitap isminin seçimi
Hangi isim daha çok sattırır? Hangi başlık dikkat çeker? Başlık içeriği yansıtıyor mu? Bu konuda editörden destek almak maça 1–0 önde başlamak demek!
Ünlü reklam dehası David Ogilvy “Başlığınızı yazdığınızda bir dolarınızdan 80 sent harcadınız demektir” diyor.
Kapak ve arka kapak
Bir kitabın en önemli aşamalarından biri kapak seçimi ve arka kapak yazısıdır. Okurlar ilk önce bu ikisi ile kitap hakkında fikir edinir. En çok merak uyandıran, konuyu en iyi özetleyen arka kapak yazısını yazmak da, kitabı sattıracak kapağı seçmek de yine editörün görevleri arasında…
Veriler ve bilgiler doğru mu?
Editör kitaplardaki bilgilerin doğruluğunu yeri geldiğinde teyit eder ve farklı kaynaklardan doğrulatmaya çalışır.
İz Yayıncılık’tan Hamdi Akyol şöyle diyor; “Çanakkale Savaşı ile ilgili bir tercüme kitap bastık. Yazar diyor ki ‘O kadar çok top atışı yapıldı ki Bulgar sahilinden bu sesler duyuluyordu.’ Daha sonra bir tarihçiden ‘Bulgaristan neresi, Çanakkale neresi’ diye eleştiri aldık. Bir editör olarak bugünkü Batı Trakya’nın Bulgaristan olduğu dipnotunu düşmem gerekiyordu. Ancak çok fazla okuma yaparak iyi bir editör olabilirsiniz.”
Son okuma
Tüm bu aşamalardan sonra kitap editörler tarafından bir son okumaya tabii tutulur ve yine bütünsel olarak bir kez daha gözden geçirilerek yazarına teslim edilir. Böylece tüm hatalar minimuma iner.
Tanıtım ve pazarlama
İyi bir editör kitabın tanıtım ve pazarlama ayağında da görüş bildirir ve yazarı yönlendirir.
Yayınevi editörüyle bağımsız editör arasındaki fark ne?
Kitap yazanlar çoğunlukla “Neden yayınevi editörüyle değil de bağımsız editörle çalışmalıyım ki, nasıl olsa yayınevi bana bir editör verecek” diye düşünüyor ve editörlüğü ekstra maliyet kalemi olarak görüyor.
Bir editörle çalışmadığınızda kitabınız yukarıdaki tüm denetimlerden geçmeden yayıncıya teslim edilir. Bu çalışmalar yapılmadığında kitabınızın reddedilme ihtimali çok yüksektir.
Diyelim ki saygın bir kişisiniz ve yayınevi kitabınızı isminizden veya çalışmanızın içeriğinden dolayı basılmaya değer buldu. Kitabınız yine tüm bu editoryal süreçlerden geçmeyecektir. Yayınevi editörleri çok yoğun çalıştığından muhtemelen kitabınızı sadece bir kez okuyacak, imlasını toparlayacak, ancak çok ciddi tutarsızlıklar varsa onlarla ilgili size dönüş yapacaktır. Bunun dışında dilin akıcılığı, kurgusu ve diğer aşamalarıyla ilgilenmeye fırsat bulamazlar. Bu durumda kitabınızı alan okur kitapta hata bulduğunda doğrudan yazarı yargılar. Eğer dili akıcı bulmuyorsa 1–2 sayfa sonra devam etmez ve rafa geri koyar! Böylece kitabınız satılmış olsa bile okura istediğiniz oranda etki etmez.
Ayfer Tunç diyor ki, “Yazarların, hele iyi yazarların editöre ihtiyaç duymadıklarını sanmak da bence yanılgıdır. Bazı yazarlar editörlük vasıflarına veya önsezilerine sahip olabilirler ve kitaplarını kendileri inşa edebilirler ama her yazar bunu yapmak zorunda değildir. Dolayısıyla en iyi yazarın bile iyi bir editöre ihtiyacı vardır.”
“Bir editöre kitap dosyası nasıl gönderilir?” yazısı için tıklayabilirsiniz.