Yeşilay, eğitim alanında ortaya koyduğu çeşitli programlar ile çocuk ve gençleri hayata hazırlıyor. Yeşilay Yaşam Becerileri Programı, Türkiye Bağımlılıkla Mücadele Eğitim Programı ve Okulda Bağımlılığa Müdahale Programı ile çocuk ve gençlerin bağımlılıklardan uzak kalması ve sağlıklı yaşama yönelmeleri için farkındalık çalışmaları yapıyor.
Yeşilay Dergisi’nde yayınlanmıştır. Telif hakları Turkuvaz Medya Grubu’na aittir.
Akran baskısına yönelik Yeşilay çok işlevsel programlar yürütüyor. Bu çalışmalarda çocukların ve gençlerin özgüveninin ve hayır diyebilme becerisinin arttırılması amaçlanıyor. Bunlardan ilki, Yaşam Becerileri Eğitim Programı. Birincil önleme kapsamında yer alan bu programda okul ve beceri temelli, madde kullanımına karşı koruyucu güçlendirici kazanım temelli etkinlikler yer alıyor.
Yaşam Becerileri Eğitimi, oldukça geniş içeriğe sahip. İhtiyaçları ve sonucu önemseyen katılımcı bir öğrenme programı olarak tanımlanıyor. Bu programın amacı, katılımcıların, riski azaltan ve koruyucu faktörleri arttıran psikososyal becerilerinin gelişimine yardımcı olmak. Bu yolla şimdi ve gelecekte olumlu ve uyumlu davranışlar sergilemelerini desteklemek. Programın öncelikli hedefleri ise madde kullanımını önlemek, maddeyi deneme/başlama yaşını geciktirmek, madde kullanımıyla ilgili risk faktörlerini azaltmak ve koruyucu faktörleri artırmak olarak özetlenebilir.
Program yedinci sınıftan başlıyor
Programın hedef kitlesi, sigara, alkol ya da diğer maddeleri denememiş olan ya da denemiş ancak kullanıcı olmayan yedinci sınıf öğrencileri. Ayrıca sekizinci sınıf öğrencileri için de takviye edici etkinlikler geliştirilmiş.
Yaşam Becerileri Eğitim Programı’nın eğitim öğretim yaklaşımı, yaparak ve yaşayarak öğrenmeye dayanıyor. Problem çözme odaklı öğrenme ortamlarıyla öğrencilerin, tüm olasılıkları değerlendirip en uygun çözümü bulması amaçlanıyor.
Öğrenciler bir araya gelerek, birbirlerinin bakış açılarından ve yaşantılarından öğrenebiliyor. Program süresince öğrenciler birbirlerini gözlemleyerek, birbirleriyle konuşarak, etkileşimde bulunarak ve birbirlerinden fikir alarak kendilerini geliştirme fırsatı buluyor. Eğitsel oyunlar ve drama etkinlikleriyle desteklenen programda, hedef yaş grubunun gerçek hayatta karşılaşabileceği problem alanları hikâyeleştirilmiş ve örnek olaylar kurgulanmış.
Yaşam Becerileri Eğitim Programı eğitim içerik ve materyallerinin geliştirilme süreci tamamlandı. 2019-2020 eğitim-öğretim yılında öğrencilerle buluşacak.
Akran baskısı ve “hayır” deme becerisi
Yaşam Becerileri Eğitim Programı’nın önceliği ergenlere vermesinin temel nedeni ergenliğin, bireylerin yoğun duygu iniş çıkışları yaşadıkları ve kendi özerkliklerini elde etme çabası içinde oldukları bir dönem olması. Yetişkinliğe bir adım olan bu yaşam döneminde karşılaşılan sorunlar ergenler için oldukça karmaşa yaratabiliyor.
Bu dönemde ergenler aileden uzaklaşarak arkadaş ve akranlarına kendilerini daha yakın hissederler. Aynı zamanda yaşanan birçok etmen, ergenler için risk ve tehdit unsuru oluşturur.
Özgürlük ve özerk olmak, popüler ya da havalı gözükmek, merak, duygusal iniş çıkışlarda yaşanan zorluklar, kişilerarası ilişkilerde ve iletişimde yaşanan problemler, akran baskısına “hayır” diyememek bu risk unsurları arasında yer alır. Yaşam becerilerine sahip olmayan ya da bu becerileri az gelişmiş bireyler kendilerini bu tehditlere karşı daha açık konuma sokar.
Oldukça geniş becerileri barındıran ve riskli durumlar karşısında bireylere koruma sağlayan yaşam becerileri, fiziksel ve ruhsal sağlığını tehdit eden durumlar karşısında ergenlere koruyucu kalkan yaratır.
Yaşam becerileri akran baskısını önlüyor
Özellikle akran baskısı ve düşük özsaygıdan dolayı kendi kararlarını uygulama konusunda sorunlar yaşan ergenler, yaşam becerileri programıyla kendilerini koruma gücünü elde eder. Eleştirel düşünme, problem çözme, iletişim ve kişiler arası ilişkiler, duygularla başa çıkabilme ve öz farkındalık gibi becerilerin kazandırılması ve geliştirilmesi ergenleri tehlikeden uzaklaştırır.
Farklı kültürler ve ülkelerde yapılmış yaşam becerileri araştırmaları, ergenlere yönelik uygulanmış olan yaşam becerilerinin akran baskısı karşısında dayanaklıklarını ve kendine güven seviyelerini arttırdığını, eleştirel düşünme, empati, güvenli girişkenlik, olumsuz olaylarla başa çıkma becerilerini güçlendirdiğini gösteriyor.
Yaşam Becerileri Eğitim Programı’nın öncelikli kazanımlarından olan akran baskısı ve “hayır deme” becerilerinin kazandırılmasına yönelik içerikler, TBM’nin sağlıklı yaşam, teknoloji, alkol, tütün ve madde alanlarında anaokulu, ilkokul, ortaokul, lise ve yetişkin modülleri için geliştirilen içeriklerde de vurgulanıyor. Her yıl düzenli olarak Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı okullardaki yaklaşık 33 bin uygulayıcı öğretmen tarafından uygulanıyor.
Türkiye Bağımlılıkla Mücadele Eğitim Programı (TBM)
Türkiye Bağımlılıkla Mücadele Eğitim Programı (TBM), 2014 yılında Yeşilay tarafından geliştirilen, teknoloji, tütün, alkol ve madde bağımlılıklarıyla sağlıklı yaşam modüllerinden oluşuyor. Başta çocuklar ve gençler olmak üzere toplumun tamamını bilgilendirmeyi ve farkındalıklarını arttırmayı amaçlıyor.
Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) ile Yeşilay arasında 2015 yılında imzalanan protokol gereği uygulanan TBM, Türkiye genelinde milyonlarca öğrenciye ulaştı ve onları zararlı alışkanlıklar konusunda bilinçlendirdi.
Program MEB’den sonra Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Gençlik ve Spor Bakanlığı, Milli Savunma Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Diyanet İşleri Başkanlığı, Türk Kızılay gibi birçok kurum ve kuruluşla yapılan protokoller doğrultusunda yaygınlaştı. Bu programın yaygınlaşma stratejisi formatörlerin eğitilmesi, formatörlerin uygulayıcıları yetiştirmesi ve en sonunda formatör ve uygulayıcıların öğrenci ve velilere bu içerikleri aktarması şeklinde oldu.
TBM, 12 milyon kişiye ulaştı
Bugüne kadar ülke çapında toplam 956 formatör ve 40 binden fazla uygulayıcı yetiştirildi. TBM Eğitim Programı, 2015 yılından bu yana her yıl ortalama 10 milyon öğrenci ile iki milyon yetişkine ulaşmaya devam ediyor.
TBM eğitim programının içeriği Yeşilay Bilim Kurulu ve alanında uzman kişilerce, MEB’in öğretim kademelerine göre belirlenen kazanımlar dikkate alınarak hazırlandı. TBM’de bir bireyin bağımlığa karşı farkındalık kazanması amacıyla 224 kazanım çerçevesinde 18 modülün her biri için yaş gruplarına özel kitap, broşür, afiş ve video içerikleri oluşturuldu.
Tüm içerikleri tbm.org.tr sitesinde yer alan TBM’nin afiş ve broşürleri de site üzerinden gelen taleplere ücretsiz olarak yönlendiriliyor.
Okulda Bağımlılığa Müdahale Programı (OBM)
Türkiye’nin ilk ve tek okul temelli müdahale programı olan OBM, farkındalık kazandırma ve bilgilendirme amaçlı geliştirilmiş olan TBM’nin tamamlayıcısı olarak işlev görüyor. OBM ile okullarda, özellikle liselerde, Rehberlik Araştırma Merkezleri’nde görev yapan rehberlik öğretmenlerine sigara, alkol ve madde denemiş/kullanan öğrencileri tespit etme, sorunlarının risk seviyesi hakkında doğru değerlendirmede bulunma, etkin müdahale uygulama ve düzenli izleme sağlayacak mesleki ve teknik yeterlilik kazandırılmasını öngörülüyor.
Bu sebeple OBM Uygulayıcı Eğitim Programı’nda, risk durumunu tespit etme, etkin bilgilendirme, motivasyonel görüşme yapma, kayıt tutma, düzenli izleme, psikososyal değerlendirme ve/veya sağlık kurumlarına yönlendirme gibi yapılandırılmış müdahale tekniklerinin uygulamalarla öğretimi mevcut.
Pilot uygulaması gerçekleştirilen ve olumlu sonuçları alınan OBM kapsamında, Milli Eğitim Bakanlığı ile yapılan protokol çerçevesinde şubat ayında gerçekleştirilen uygulayıcı eğitimleri ile 240 uygulayıcı yetiştirildi. Uygulayıcı öğretmenler tarafından şubat ayından bugüne gerçekleştirilen faaliyetler çerçevesinde, sisteme kaydedilen 1231 öğrenciyle toplam 3084 görüşme yapıldı ve öğrencilerin takibine de devam ediliyor.