Yeşilay bağımlılıkla mücadelede yenilikçi yaklaşımlar üretiyor. Günden güne değişen ihtiyaçlar ve sorunlar karşısında iç ve dış paydaşlarla iletişime geçiyor, analizler ve araştırma-geliştirme çalışmaları yapıyor ve ürettiği yeni projelerle sadece Türkiye’de değil dünyanın birçok ülkesinde büyük başarılara imza atıyor.
Yeşilay Dergisi’nde yayınlanmıştır. Telif hakları Turkuvaz Medya Grubu’na aittir.
Yeşilay Türkiye’nin en dinamik sivil toplum örgütlerinden (STK) biri. Program ve projelerinden sorumlu Program Yönetimi Birimi, Yeşilay’ın Önleme Direktörlüğü’ne bağlı hizmet veriyor. Bağımlılıklarla mücadelede önleme politikalarının ve çalışmalarının öneminin farkında olan Yeşilay, dünya genelinde önlemenin öncelikli politika seçeneği olarak kabul edilmesi için çalışıyor. Önleme politikalarının bilimsel metotlara uygun, kanıta dayalı, uygun maliyetli ve bilimsel verilerle desteklenen uluslararası standartlar doğrultusunda belirlenmesi de kurumun öncelikleri arasında yer alıyor.
Yeşilay, bağımlılıkla mücadele konusundaki program ve projelerin, bilimsel kanıta dayalı olması adına multi-disipliner alandaki birçok akademisyen, kurum ve kuruluşla işbirliği yapıyor. Her proje ve programla bağımlılık mücadele ekosistemini geliştiriyor. Bu ekosistemde yurtiçi ve yurtdışındaki sivil toplum kuruluşlarının yanı sıra, kamu kurum ve kuruluşları, üniversiteler, enstitüler ve özel sektör yer alıyor.
Yeşilay’ın program ve proje çalışmalarını iki başlık altında toplayabiliriz.
1. Mali Destek Programları Geliştirme ve Yönetimi:
Yeşilay stratejik planında yer alan hedeflere uygun olarak, bağımlılıkla mücadelede yenilikçi yaklaşımlar ve güncel çalışmaların desteklenmesi amacıyla, sivil toplum kuruluşları ve üniversitelere fon sağlayan ulusal/uluslararası mali destek programları geliştiriliyor ve bu programların izleme/değerlendirmeleri yapılıyor.
Bugüne kadar düzenlenen Ulusal Mali Destek programlarından 39 STK ve üniversite, Uluslararası Mali Destek Programlarından 37 STK yararlandı. Bu programlara başvuruda öncelikli olarak; bağımlılıklarla mücadelede toplumsal farkındalık düzeyini artıracak, hedef odaklı, tematik, yenilikçi ve sürdürülebilir önleme yöntemlerinin geliştirilmesi ve uygulanmasına yer veriliyor. Ayrıca; bağımlılık riski yüksek bölgelerde sosyal destek unsurlarının geliştirilmesi, bağımlılık tedavisi gören ve bağımlılık riski altındaki gençlerin sosyal destek modelleriyle topluma katılımlarının artırılmasına yönelik projelerde asgari 20 bin lira, azami 100 bin lira destek veriliyor.
2. Proje Geliştirme ve Yönetimi:
Yeşilay, bağımlılıklar nedeniyle bireyin maruz kaldığı çok yönlü psikolojik, psikiyatrik ve sosyo-ekonomik süreçlerin sonucu olarak, buna karşı oluşturulacak stratejilerin saptama, erken müdahale, tedavi, rehabilitasyon ve sosyal entegrasyonu içeren bütüncül yaklaşımlarla belirlenmesi için de çalışıyor.
Sorunların analizlerinden, yenilikçi ve bilimsel temele dayalı projeler üretiyor. Projelere kaynak bulmak için ulusal ve uluslararası fonlara başvuru yapıyor. Bağımlılıklarla mücadele politikalarının tüm aşamaları kamu, özel ve STK’ların çok yönlü bakış açılarını içeren kapsamlı bir yaklaşımla belirleniyor. Projelerde bu işbirliklerine önem veriyor. Bu nedenle de 2019 yılında Ben de Varım! Projesi, Atık Sulardan Psiko-aktif Maddelerin İzlenmesi Projesi ve Sigaraya Karşı Dur! Projesini hayata geçiriyor. Bu projelere kısaca göz atalım.
Ben de Varım! Projesi
İstanbul Kalkınma Ajansı tarafından desteklenen, Ekim 2018 ve Mart 2020 tarihleri arasında, 18 ay uygulanacak olan Ben de Varım! Projesi’nin amacı eski bağımlıların işgücüne katılımlarına katkıda bulunmak. Proje bağımlılıklarından arınan bireylerin istihdam edilebilmesi için bir ara mekanizma geliştirilmesini ve istihdamın arttırılmasını öngörüyor. Bağımlılıklarından arınan bireylere, uygun iş kollarında mesleki eğitim verilecek ve ardından istihdam edilecekler. Proje iştirakçisi İstanbul Ticaret Odası ve İstanbul İşkur İl Müdürlüğü olacak.
Atık Sulardan Psiko-aktif Maddelerin İzlenmesi Projesi
2018-2023 Uyuşturucu ile Mücadele Eylem Planında (UMEP) “Atık Sularda Uyuşturucu Madde Miktarının Tespit Edilmesinin Sağlanmasına” yönelik çalışmanın yaygınlaştırılması kapsamında, İçişleri Bakanlığı Kaçakçılık İstihbarat Harekat Bilgi Toplama Daire Başkanlığı (KİHBİ) tarafından desteklenen ve Yeşilay’ın koordinasyonluğunda, Atık Sulardan Psiko-aktif Maddelerin İzlenmesi Projesi’nin uygulamasına 1 Ocak 2019 itibariyle başlandı.
Projeye, İstanbul Adli Tıp Enstitüsü ve Çukurova Üniversitesi Madde Bağımlılığı Eğitim Araştırma ve Koordinasyon Birimi dahil oldu. 18 ilde bulunan 50 atık su tesisinden dönemsel olarak alınacak numuneler, Adli Tıp Merkezlerinde analiz edilecek.
Öte yandan, çalışma bölgesine ilişkin geometrik harita verileri, yasadışı madde analiz sonuçları ve örnekleme bölgesinde yaşayan nüfusun sosyo-demografik özellikleri ortak online altyapıda ilişkilendirilecek. Böylece mekânsal sorgulama ve analizlere uygun hale getirilecek. Elde edilen bilgiler, belirli bir nüfusun yasadışı madde tüketimini temsil edecek, her türlü denetleme ve önleme süreçlerine bölgesel etkinlik sağlanacak.
Sigaraya Karşı Dur! Projesi
Amerika Birleşik Devletleri’nde faaliyet gösteren Campaign for Tobacco Free Kids inisiyatifi çocukları bağımlılıktan uzaklaştırmak için çalışıyor. Projenin amacı ABD’deki teşhir yasağının, tek tip paket ve satış noktalarını içerecek şekilde değiştirilmesi için yasakların genişletilmesi ve bu yasağa destek için savunu ve iletişim kampanyası yapılmasını içeriyor. Bir yıl sürecek projede, kanun yapıcılarla savunu ziyaretleri yapılması, ihbar ve izleme mekanizmalarının oluşturulması gibi faaliyetler var.
Yeşilay CTFK’den aldığı bu proje kapsamında, tütün kontrol yasalarının etkinliğini artıracak çalışmalar yapacak. Tütün kontrolüne dair teşhir yasaklarının büyük kısmı 4207 sayılı kanunla çiziliyor. Bu kanunun 2018 yılında değiştirilen hükümleriyle Tarım ve Ormancılık Bakanlığı’na verilen yönetmelik yapma yetkisinin kullanılması sürecine müdahil olmaya çalışacak, etkin bir tütün kontrolü için sahadaki uygulayıcılarla temasa geçecek. Bu konuda sivil toplum örgütleri ve medya mensuplarıyla çalışacak, özellikle kanundaki yeni hükümlerin etkin uygulanmasına yönelik farkındalık artırmayı hedefleyen çalışmalar gerçekleştirecek.
Bu kanunun üçüncü maddesinin altıncı fırkası medyada tütün ürünlerinin kullanılmasını ve görüntülerine yer verilmesini ya da internet, topluma açık olan sosyal medya veya benzeri ortamlarda ticari gayeyle veya reklam amacıyla tütün ürünlerinin görünmesini yasaklıyor. Yine aynı kanunun üçüncü maddesinin on üçüncü fıkrasına göre tütün ürünleri, on sekiz yaşını doldurmamış kişilerin doğrudan ulaşacağı ve işletme dışından görülecek şekilde satışa arz edilemiyor. Tütün ürünleri satış belgesi olmaksızın ve satış belgesinde belirtilen yerin dışında satışa sunulamıyor.
Yeşilay, dünyaya yayılıyor
Yeşilay, diğer ülkelerde aynı misyona hizmet edecek kurumların kurulmasını teşvik ediyor. Bu çabalar sonucunda farklı kıtalarda 52 ülkede Yeşilay kuruldu. Bu sivil toplum örgütlerinin tek çatı altında birleştirilmesi için 2016’da Uluslararası Ülke Yeşilayları Federasyonu oluşturuldu. Yeşilay yurt içinde olduğu gibi yurt dışında da programlar ve projeler hayata geçiriyor.
Bunlardan biri Uluslararası Mali Destek Programı. Türkiye Yeşilay Cemiyeti, yeni kurulan diğer ülkelerdeki Yeşilayların kendi faaliyet alanında güçlü birer aktör olmasını sağlamak için 2016 Ülke Yeşilayları Mali Destek Programını açtı.
14 ülkede kurulan Yeşilay organizasyonlarının bilişsel, fiziksel ve operasyonel kapasitelerini geliştirici projeler yürüttüğü program, ülke Yeşilaylarından gelen talep doğrultusunda ek önceliklerle devam etti. 2017 Uluslararası Mali Destek Programı kapsamında ise 27 ülke Yeşilay’ının projesi desteklendi.
Ülke Yeşilayları için Mentörlük Programı da başlatan Yeşilay bu çalışmayla Ülke Yeşilaylarının kurumsal kapasitelerini geliştirmeyi hedefledi. Programda deneyimli ve konusunda uzman kişilerin (mentörlerin) bilgi ve deneyimini, diğer ülkelerdeki sorumlu kişilere (mentee) aktarması, öğrenme ve gelişim ilişkisi kurması sağlanıyor.
Ülke Yeşilayları Arasında Sosyal Girişimcilik Programı da Yeşilay organizasyonlarının bulunduğu ülkelerde gençlerin bağımlılıklarla mücadele konulu çözüm odaklı yeni projeler üretilmesini sağlamak için sosyal girişimcilik yarışması düzenlenecek. Dereceye girenlerin projeleri desteklenecek.