Vietnamlıları nasıl bilirsiniz? Sadece Amerikan filmlerinde sürekli öldürülen, yabani bakışlı, Amerikalıların tüm zafer çabalarına rağmen direnen çekik gözlü bir halk olarak mı? Yabancıyız onlara ve onların gözünden onların dünyasına hiç bakmadık. Bakalım mı? Vietnam neymiş?
Vietnamlıların Avrupalılarca bağlantı kurmaları 16. yüzyıla rastlar. Portekizliler, İngilizler, Hollandalılar 16. yüzyıldan beri çeşitli güçlüklerle bu bölgede ticaret yapmaya çalışıyordu. 1765 yılında ülkede meydana gelen bir ayaklanma yüzünden tahtını kaybeden Gia Long, haklarının çiğnendiğini ileri sürerek Avrupalılara başvurdu.
Fransa’nın yardımıyla ülkesinde istikran sağladı ve güçlü bir Vietnam Devleti kurdu. Misyonerlere yardımı bahane eden Fransız kuvvetleri, 1859’da Saygon’u ele geçirdi. Ardından da Doğu ve Batı Koşinşin, Tonkin Deltası ve Annam Fransa tarafından ilhak edildi.
Bu topraklar Fransız sömürgesinden oluşan Çinhindi birliğine katıldı; ancak ülke içerisinde ayaklanmalar da zaman zaman yaşanıyordu. Karışıklıklar 1925-1930 yılları arasında da devam etti; ama Çinhindi’nde Fransız boyunduruğunu sarsan asıl olay 2. Dünya Savaşı oldu.
Tarihe Çinhindi olarak geçen bu savaşların sonunda Cenevre Konferansıyla (21 Temmuz 1954) 17 derece enlem düzeyinde bir sınır çizgisi geçici olarak güney kesimini kuzey kesiminden ayıracak kuzeyde Vietnam Demokratik Cumhuriyeti, güneyde Vietnam Cumhuriyeti kurulacaktı. Bu arada Birleşik Vietnam’ın rejimini saptamak üzere genel seçimler yapılacaktı. Ne var ki Saygon hükümeti seçimlerin hazırlıklarına katılmadığından bu plan gerçekleşmedi.
Vietnam Savaşı
Artık güney ile kuzey arasında giderek büyüyen bir uçurum başlamıştı. Kuzeyde Ho Şi Minh başkanlığındaki Vietnam Demokratik Cumhuriyeti halkçıydı ve İşçi Partisi’ne dayanıyordu. Adı Lao Dong olan bu parti SSCB ve Çin tarafından destekleniyordu. Cenevre Anlaşmalarımın uygulanmasından dolayı cumhuriyet Kuzey Vietnam’da sınırlı kalmış, burada sosyalizmi kurmaya çalışıyordu. Ulaşım altyapılarının gerçekleştirilmesi yolunda çaba harcanıyor, okuma yazma kampanyaları gibi hizmetler yapılıyordu.
Güneyde imparator Bao Dai, Ekim 1955’te Washington’un gizli yardımıyla düşürüldü. ABD, Fransa’nın bıraktığı boşluğu doldurarak Güneydoğu Asya’da komünizme karşı bir set oluşturmak istiyordu. Yeni yönetim Ngo ailesinin ve onun Katolik çevresinin eline geçmişti. Bu yozlaşmış rejim, halkın ordularının ABD’li danışmanlar tarafından yeni baştan örgütlendiğini gören askerlerin, Diem’in dinsel konulardaki hoşgörüsüzlüğüne karşı çıkan dinsel mezheplerin muhalefetiyle karşılaştı. Durum ağırlaştıkça partizanlar bir araya toplandı ve 1960’ta rejimi devirip, cumhuriyeti ABD etkisinden kurtarmayı amaçlayan ulusal Kurtuluş Cephesi kuruldu. 1960’ta Amerika’da başkanlığa Kennedy’nin gelmesi ile Diem’e verilen destek bitti. 1963’te hükümet darbesi sonucu Diem öldürüldü.
Duong Van Minh yeni bir hükümet kurdu ama o da kısa bir süre sonra devrildi ve yerini General Nguyen Khanh aldı. 1964 yılı dinsel sürtüşmeler, siyasal çalkantılar, öğrenci eylemleriyle geçti. Khanh ülkesinin denetimini yitirdi. Bu tür siyasi karışıklıklar UKC’nun işine yaradı. UKC’nun halk tarafından benimsenmesi ABD’yi tedirgin etti. ABD başkanı Johnson doğrudan müdahaleye karar verdi ve ilk olarak kuzeyi bombaladı. Mart 1965’te de ilk ABD birlikleri Saygon’a ayak bastılar.
Bunun üstüne Kuzey Vietnam, UKC’ne giderek artan oranda destek sağlamaya başladı. Ho Şi Minh yolundan artık birlikler ve donanım gönderiliyordu. General Westmoreland geniş çaplı harekata girişti. Aralık 1965’te Hanoi bölgesi bombalandı, kimyasal ve bakteriyolojik savaş ülke geneline yayıldı. Altı milyon mülteci güney kentlerine yığıldı, köylü halk ise ABD’nin elinde tuttuğu yollar boyunca uzanan büyük köylerde toplandı. Bu çapta bir askeri gücün karsısında UKC’nin baskısı önlenmiş oldu. Eylül 1967’de Thieu genel bir durgunluk ve kayıtsızlık havasında başkan seçildi.
30 Ocak 1968’de, Vietnam yılbaşısının arifesinde UKC Saygon’da ve güney kentlerinde geniş çaplı bir saldırı hareketi başlattı. Hue ve Dalat kuşatıldı, Saygon’un başlıca stratejik noktaları işgal edildi. Bu hareket tarihe Tet Saldırısı olarak geçti. ABD buna şiddetle karşılık verdi ama ABD kamuoyu ikiye bölünmüştü. Başkan Johnson, Mart 1968’de kuzeydeki bombardımanların yer yer durdurulduğunu açıkladı. Ayrıca pazarlık masasına oturmayı önerdi, görüşmeler 11 Mayıs 1968’de başkan seçilen Nixon, UKC’nin desteklediği Geçici Devrim Hükümeti’nin Paris müzakerelerine katılmasını kabul etti. Thieu ile generalleri ise buna karşıydılar.
ABD ’nin Vietnam’dan Çekilmesi
Washington, kuzeyin çılgınca direnişi karşısında bu kuvvet denemesinin boşa gitmesi üstüne çatışmayı “Vietnamlılaştırma” siyasetine yöneldi. ABD birlikleri 1969 Haziran’ından başlayarak yavaş yavaş ülkelerine döndüler. Kendi savunmasını üstlenmek zorunda kalan Saygon ise ABD’liler tarafından modern savaş araçları ile donatıldı ve eğitildi. Ama Güney Vietnam, 40 bin ABD askerinin ülkeden ayrılmasının yarattığı iktisadi darbeden ötürü güçsüz düşmüştü. Paris’te savaştan kendi yararlarına bir anlaşma ile çıkmayı amaçlayan UKC bundan yararlanarak Mart 1972’de Annam yaylalarında çete savaşlarına girişti. ABD desteğiyle bu saldırının önüne ancak Haziran 1972’de geçildi. Ocak 1973 ’te Hanoi, Saygon ve GDH arasında imzalanan Paris anlaşması uyarınca ateşkes imzalandı. Ancak bu ateşkes sürekli olamadı ve Vietnam içindeki karışıklıklar sürdü.