Yapmak istediklerinizi sürekli erteliyor musunuz? Yapılacaklar listeniz kabarıyor ve siz yapmak istediğiniz halde başka şeylerle oyalanmayı seçip sonra da kendinize kızıyor musunuz? Yapmak istediğiniz şeyler yıllarca aklınızda mı duruyor? O zaman erteleme alışkanlığınızı değiştirin! Hemen ve şimdi yapın!
Yapmak zorunda olduğunuz veya kendi yaşamınıza dair yıllardır yapmak istediğiniz ama sürekli ertelediğiniz ve yapmadığınız için artık kendinizden sıkıldığınız, kendinize kızdığınız durumlar var mı? Önemli işlerinizi sürekli erteliyorsanız, kendinizi “Bunu daha sonra yapabilir miyim?” derken buluyorsanız, bir iş yapmaya başladığınızda hemen mola veriyor yada başka bir işe yöneliyorsanız, her şeyi son dakikaya bırakıyor, son dakikada da istediğiniz nitelikte iş çıkaramıyorsanız erteleme alışkanlığınız üzerinde çalışma zamanınız gelmiş demektir.
Erteleme alışkanlığı belli bir anda yapıyor olmanız gereken şeyi yapmak yerine; daha çok keyif aldığınız ya da size daha iyi hissettiren şeyler yapmanız olarak tarif ediliyor. İşlerinizi sürekli erteliyor olmak hem iş verimliliğini düşürüyor hem de kişilerin kendisini kötü hissetmesine neden oluyor. Örneğin; erken ve indirimli biletler almak yerine son an tercihlerinde bulunmanın ekonomik açıdan zararları kişiyi mutsuz edebiliyor. Aile hayatında da ertelemeci karakterler eşlerine ve çocuklarına söz verdikleri şeyleri sürekli erteliyorsa ilişkilerinde sorun yaşamaya başlıyorlar.
İnsanlar neden erteler?
Aslında herkes bir şeyleri erteler ama öncelik sıralaması doğru değilse ve erteleme alışkanlığınız size zarar veriyorsa bunun nedenlerine inmelisiniz. Peki neden erteleriz?
1. İçsel veya duygusal çatışmalar; Çalıştığınız iş yerindeki sistemi beğenmiyorsanız, o işi üretmekle ilgili beklentileriniz ve talepleriniz karşılanmıyorsa, sizden daha başarılı olduğunu düşündüğünüz kişiler karşısında yaptığınız işin değer görmeyeceğini ve onlardan daha iyi yapamayacağınızı düşünüyorsanız, “Ben nasıl olsa başarısız olacağım, o zaman neden uğraşıyorum ki?” gibi düşüncelere kapılabilirsiniz. Okul hayatında anlamadığınız, sevmediğiniz dersleri “Yarın yaparım, sınavdan önce çalışırım” diyerek ertelemek de sizi mutsuz eder. Dersi geçmekle sevmemek arasındaki çatışmayı yaşarsınız.
Duygusal anlamda başarısızlıktan korkanlar içsel bir çatışmaya girerek ilişkileri hakkında karar almaktan kaçınabilirler.
2. Ebeveyn etkileri; İlk tanıdığımız kişiler olan ebeveynlerimiz, tüm alışkanlıklarımızın ve duygusal tepkilerimizin temelindeki başrol oyuncularıdır. Ebeveynleri otoriter, sert ve kontrolcü olan kişilerde erteleme alışkanlığı daha sık görülür. Anne veya babanın çocuğu yetiştirirken sert ve otoriter yaklaşımı çocuğu paniğe sürükler. Yaşadığı zihinsel karmaşa ve panik, çocuğun kendini düzene sokma becerisini engeller.
3. Karakteristik özellikler; Yapılan araştırmalarda her şeyi en kötü yanından ele alan ve hep en kötüyü bekleyen kişilerde erteleme alışkanlığının daha sık yaşandığı tespit etmiş. “Ben nasılsa başarılı olamam” yada “Benden bir şey olmaz” gibi negatif düşünceler kişide ertelemeye sebep oluyor.
4. Geçmiş deneyimlerin etkisi; Geçmişte yaşanılan başarısızlıklar erteleme alışkanlığını artırabiliyor. Birey geçmişte yaşadığı başarısızlıkları düşünüp demoralize oluyor ve duygusal anlamda bir çöküş yaşıyorsa sürekli erteleme alışkanlığı kazanıyor.
5. Mükemmeliyetçilik; Ertelemenin en sık rastlanan sebeplerinden biri de bu. Yapılacak iş için kendinizi yeterli görmemek ya da en iyi şekilde nasıl yapacağınıza karar verememek, erteleme yolunu seçmenize neden olabiliyor. Yazar ve düşünür Denis Duvauchelle’e göre insanlardaki erteleme güdüsünün arkasında başarısızlık korkusu, hata yapmaktan çekinme veya değersizlik hissi var. Araştırmalar erteleme alışkanlığı yüksek insanların, başarısızlığa uğramaktan korktukları bir işin altına girmektense, etraflarına o işi yapmaya niyetlerinin olmadığını, yoksa isteseler başarabilecekleri mesajını vermeyi amaçladıklarını gösteriyor.
6. Kararsızlık; Ertelemenin önemli nedenlerinden bir diğeri de, kararsızlık. Neyi önce yapacağınızı seçememek, erteleme davranışına neden olabiliyor. Bu gibi durumlarda keyif vermeyen işleri önce yaparak sonrasında keyif veren işlere yönelmeniz daha sağlıklı sonuçlar doğuruyor.
ERTELEYENLERİN 5 KLİŞESİ
Prof. Joseph Ferrari’ye göre erteleme alışkanlığına sahip kişilerin beş klişesi var;
* Kişiler görevlerini gözlerinde çok büyütüyor.
* Görevlerini tamamlamaya çalışırken onu küçümsüyor ve oyalanıyor.
* Kişi gözünde büyüyen sorumlulukları bir kenara itmeye çalışıyor.
* Kişi sorumluluklarından sadece birini başardığında kendisini tüm işleri yapmış gibi hissediyor.
* Kişi kendini iyi hissetmiyor veya o gün havasında olmadığını düşünüyorsa ertelemeyi kendine hak görüyor.
Erteleme alışkanlığı ile nasıl başa çıkılır?
* Her konuda olduğu gibi bu konuda da ilk yapmamız gereken farkındalık geliştirmek. Ertelemeyi hangi zamanlarda ve şartta sergilediğinizi fark etmelisiniz. Dilerseniz bir deftere hangi şartlarda ve zamanlarda ertelediğinizi not eden ve sonrasında neden yapmadığınızı yazın. Koşullar mı uygun değildi? Erteleme nedenini ortadan kaldırabilir miydiniz?
* Eğer birden fazla iş yapıyor ve bu yüzden ertelediğinizi düşünüyorsanız yaptığınız işleri parçalayın ve adım adım yapın.
* Kendinize zaman hedefi koyun! Mesela çalıştığınız iş yerinde bir rapor hazırlayacaksınız kendinize şunu söyleyin, “Bir saat sonra bu raporu bitireceğim” Bu teknik, hedefe odaklanma konusunda size destek olacaktır.
* Yapılacaklar listesi oluşturun. Böylece işlerinizi öncelik sırasına göre düzenler, vaktinizi daha verimli kullanırsınız.
* Kendinizi ödüllendirin; Planladığınız görevlerinizi ya da işlerinizi tamamladığınız zaman kendinizi ödüllendirin. Sizi mutlu edeceğini düşündüğünüz ödüller belirleyin ve uygulayın. Kendinize vermiş olduğunuz ödülünüz sizi bir sonraki işinize ya da görevinize karşı motive edecektir.
* Sevmediğiniz işleri yapmak için kendinizi eğitmelisiniz. İrade de gelişen kaslar gibidir. Mesela günde 30 dakika spor yapmak istiyorsunuz ve bu rutini oluşturmak size zor geliyorsa her gün kendinizi bunu yapmaya zorlayın. Bunu planlayın, uygun koşulları oluşturun ve kendinizi yapmaya zorlayın. Bir süre sonra o alışkanlığı kazandığınızı göreceksiniz.
* Hayal gücünüzden yardım alın. Bilinçaltınız bir işi yapmış olmanızla onu hayal etmeniz arasındaki farkı anlamaz. Dolayısıyla bir işi yapıyor olduğunuzu en ince ayrıntılarına kadar hayal etmeniz bir anlamda onu yapmak için prova yaptığınız anlamına gelir. Düzenli olarak günde 10 dakika hayal kurmayı yapılacaklar listesine eklediğinizde beyniniz bir süre sonra o işi yaptığınıza ikna olacak ve onun önündeki engelleri ortadan kaldıracaktır. Sadece bilincinizin sizi demotive etmesine izin vermemelisiniz. Ne kadar saçma bulursanız bulun egzersizlerinizi ihmal etmeyin.
* Bazen dış faktörlere yenik düşüyor olabilirsiniz. Hayır demeyi öğrenmek sizin sürekli erteleme alışkanlığınızı yok etmenize yardım eder.
* Tembel olmakla erteleme alışkanlığı arasındaki farkı iyi anlamalısınız. Tembel kişi son dakikaya kadar o işle ilgili düşünmez ve son dakika oturup bitirmeye çalışır. Erteleme davranışı geliştiren kişi ise son dakikaya kadar o işi yapması gerektiğinin vicdan azabıyla yaşar.
* Erteleme alışkanlığınız konsantrasyon sorunundan kaynaklanıyor olabilir mi? Eğer odaklanamıyorsanız bunun nedenlerini araştırmalısınız.
* Eğer tüm çabalarınıza rağmen erteleme alışkanlığınızdan kurtulamadıysanız bir uzmandan yardım alabilir veya bu konudaki eğitimlere katılabilirsiniz.