Ses tellerinin çalışmaması veya çeşitli hastalıklardan kaynaklanan ses kısıklığı ne zaman tehlike sinyali haline geliyor? Ses kısıklığının nedenlerini Kulak Burun Boğaz Hastalıkları ve Baş Boyun Cerrahisi Uzmanı Doç. Dr. Gediz Murat Serin anlattı.
Gırtlağın bir parçası olan ses telleri 3-5 milim kalınlığında, V şeklinde, birbirine bağlı ve üzerini kaplayan mukoza var. Ses de bu iki bacağın birlikte kapanması ve mukozanın titreşmesiyle oluşuyor. Sesin her türlü değişikliğine ise ses kısıklığı olarak adlandırılıyor. Kulak Burun Boğaz Hastalıkları ve Baş Boyun Cerrahisi Uzmanı Doç. Dr. Gediz Murat Serin, “Ses tellerinin bir veya iki tanesinin çalışmaması ve tellerin üzerinde oluşan şişlik, yaralar ses kısıklığını oluşturur. Bu şişlik ve yaralar nodüller, polip, kanser öncesi yaralar ve kanserler, basit enfeksiyonlar ve çok sık gördüğümüz mide asitinin geri kaçması (reflü) nedenli olabilir” diyor.
Ses kısıklığı neden kaynaklanır? Ses ile ilgili problem yaşandığında hangi aşamada doktora gidilmeli?
Ses kısıklığı her zaman kötü bir hastalık olduğu anlamına gelmiyor. Ses kısıklığı soğuk algınlığında ya da üst solunum yolu hastalıklarında sıklıkla rastladığımız bir durum. Ses telinde hafif bir kızarıklık ve ödem oluşur. Bu dönemle 3-5 günlük ses kısıklıkları söz konusudur. Bunun yanında halsizlik, yorgunluk, boğaz ağrıları gibi semptomlar belirir. Bunlar ilaçla ya da kendiliğinden geçen hastalıklardır. Üst solunum yolu enfeksiyonlarındaki geriye doğru iltihaplı akıntı olabilir. Bundan da ses telleri etkilenebilir. Ses tellerinde basit kızarıklıklar, ödem, ses tellerinin etrafında koyu akıntılar olabilir.
Mesela larenjit viral bir hastalık. Antibiyotik kullanmıyor, tedavide kendi haline bırakıyoruz. Su içmeyi, sıvı tüketmeyi öneriyoruz. Piyasada çokça soğuk algınlığı ilacı var. Bunlar şikayetleri hafifletebiliyor. Pastilleri öneriyoruz. Bunların dışında başka ilaç kullanmaya gerek yok.
Bizim için önemli olan sigara içen hastalarda belli sürenin üzerine çıkan ses kısıklıklarıdır. Ses kısıklıkları 15 günün üzerine çıkıyorsa mutlaka kulak, burun, boğaz doktoruna muayene olmak gerekir.
3-5 günden sonra azalan bir ses kısıklığı örneğin kortizon gibi ilaçlarla tedavi edilmiş ise ses kısıklığının sebebi kötü olsa bile ödem geçtiği için ses kısıklığı anlık olarak düzelebilir. Bu hemen iyi olduğu anlamına gelmiyor.
Ses teli tek veya iki taraflı kalınlaşmışsa biz buna ödem diyoruz. Aşırı bağırma sırasında tek taraflı kanamalar oluşabiliyor.
Hastanın mesleği ses kısıklığında nasıl bir etken oluşturuyor?
Şarkıcı, imam, öğretmen gibi mesleklerde ses teli üzerindeki nodülleri düşünüyoruz. Maç ya da konser gibi ani bağırmalarda ses teli içerisindeki mukozada kanamalar meydana gelebiliyor, hemorajik polip oluşabiliyor. Hastanın reflüsü varsa mide asidinin geri kaçışı ilaç ile tedavi edilmediği için ses kısıklığı süresi uzayabilir. Burada da yine süre bizim için önemli.
Tanı sürecinden bahseder misiniz?
Gırtlak boynun alt tarafındaki bir organ, ses telleri de gırtlağın tam ortasında. Bu yüzden gırtlağı çıplak gözle göremezsiniz. Eskiden aynalarla bakıyorduk, şimdi ise açılı kameralar kullanıyoruz. Bundan rahatsızlık duyan hastalarda ise burundan girip bükülebilen ince kameralarla gırtlağa kadar inip endoskopik muayene yapıyoruz.
Reflüden kaynaklanan ses kısıklıklarında neler yapıyorsunuz?
Reflü mide asitinin yemek borusuna gelmesidir. Boğaz reflüsü ise yemek borusunun da üzerine çıkmasıdır. Yani önce yutağa sonra gırtlağa gelmesidir. Burada ses kısıklığı, boğazda gıcık ve çalkantı hissi, boğazı temizleme hissi, boğaz ağrısı gibi şikayetler var. Burada ilaç tedavisi verilir. Reflü de uzun tedavi gerektirir. Yine antibiyotik kullanılmaz, mide ilacı kullanılır. Bazen mide girişindeki kapağa cerrahi müdahale gerekebilir.
Sesimizi nasıl koruyabiliriz?
İmamlar, öğretmenler, şarkıcılar gibi seslerini çok kullanan insanlara ve seslerini gün içerisinden yanlış kullananlara ses terapisi öneriyoruz. Bu da sesi kullanma teknikleri yani diksiyondur.
Ses kısıklığı şikayeti olan hastaların yüzde 50’sine reflü tedavisini mutlaka veriyoruz, bu koruyucu tedavidir. Bire bir sorumlusu olmasa bile tetikleyebiliyor. Ayrıca bol sıvı almak her zaman önleyici tedavimizdir.
Ses kısıklığı yaşarken konuşmamak mı gerekiyor?
İnsanları normal tonda konuşturuyoruz. Sesi kısık olanların kısık sesle konuşması yanlış. Ses kısıklığı varsa ve konuşması gerekiyorsa normal tonda ama az konuşması gerekir.
Akut dönemlerde larenjiti olan kişilerde konuştukça ses telleri birbirine çarpıyor. Ödem ve şişlik artıyor, o dönemlerde 2-3 günlük periyotlarda ses istirahati yapıyoruz. Larenjitten yani üst solunum yolu enfeksiyonu varsa antibiyotiksiz vücut ve boğaz dinlenmesi, pastil tedavisi, ses istirahati gerekir.
Bitki çayları veya bitkilerden destek alınmasını öneriyor musunuz?
Bizim için önemli olan sıvı tüketimi. Ihlamur, zencefil, bal iyi gelir. Sıcak su ve buhar burada etken maddedir. Özellikle önerdiğimiz bir bitki yok.
Ses kısıklığı hangi durumlarda kalıcı olur?
Üst solunum yolu enfeksiyonları hasar bırakmadan geçiyor. İlaç tedavisi sırasında veya kendiliğinden geçmeyen durumlarda cerrahi tedavi sırasında kalıcı ses kısıklığı olabilir. Cerrahi müdahalede bulunsak da bulunmasak da ses kalitesini belli bir yere kadar getirebildiğimiz durumlar da mevcut. Bunlardan bir tanesi ses telinin bir tarafında oluşan ve polip adı verilen çıkıntılardır. Nodül ile polip çok karışır. Nodül iki taraflıdır. Nodülün tedavisi ses terapisidir, ameliyat değildir. Polip ise tek taraflıdır. Ayrıca tek taraflı kistler de olabilir. Bunların tedavisi ise ameliyattır. Ses telleri pürüzsüzdür ve oradaki nodül, polip, kist gibi çıkıntılar ses tellerinin kapanmasını engelliyor. Bu da ses kısıklığını oluşturuyor. Bunu engellemek için oraya müdahaleler yapıyorsunuz. Bunlar genellikle hayat kalitesine yansımıyor ancak çok tekrarlayan kistler ve polipler olduğunda ses kısıklıkları kalıcı olabiliyor.
Ses telleri felci nedir?
Ses telleri açılıp kapanan organlar demiştik. Bazen basit bir üst solunum yolu sırasında ses tellerinin sinirleri sebepsiz tutulabiliyor ve ses felci gerçekleşiyor. Bunun erken tedavisinde kortizonlu ilaçlar kullanırız. Organın çalışmamasından dolayı kalıcı ses kısıklığına neden olabilir. Bazen tiroid ameliyatları buna sebep olabiliyor. Ameliyat sırasında ses telleri zedelenebiliyor.
Gırtlak kanserinin ses tellerine etkisi ne?
Gırtlak kanseri ses tellerini etkiler, aslında her türlü kanser, ışın tedavisi alsa da seste az veya çok kayba yol açar. Bazen de akciğerin üzerinde olan kanserler dolaylı yoldan ses tellerine baskı yaparak, sinirin hareketini bozarak ses kısıklığına neden olabiliyor. Bunun tedavisi de zor.
Kulak, burun, boğaz doktorları için öncelikli olan kanserdir. İster 7 ister 10 gün olsun, ister kadın ister erkek olsun, ister genç ister yaşlı olsun ses kısıklığında gırtlak mutlaka kameralı muayeneden geçirilmeli ve kanser olup olmadığına bakılmalı! Göze hoş gelmeyen çıkıntılı nodül, polip, kist gibi veya basit kalınlaşmalar gibi, reflüye bağlı ses tellerinin arkasındaki hafif erozyonlar dışında hoşumuza gitmeyen kural dışı yara ve lezyonların üzerine gidilmeli. Daha ileri tetkikler yapıp kanser olup olmadığına bakılmalı.
Gırtlak kanserine dikkat!
Biz gırtlağı üç bölüme ayırıyoruz. Birincisi orta bölüm yani ses tellerinin olduğu bölümdür. İkincisi, ses tellerinin yukarısı ve üçüncüsü de aşağısıdır. En sık gördüğümüz kanser ses telleri bölgesinden başlar. Ses telinden başladığı için iki milimlik yara bile ses kısıklığı yapabilir. Bu yüzden erken bulgu verir. Bu da bir avantaj. Ses kısıklığı 15 gün sürüyorsa erken saptama şansınız vardır.
Gırtlak kanserlerinin ikinci sıklıkta görüldüğü yer ses tellerinin bir üst seviyesi, yani gırtlağın kapağının olduğu bölgedir, ses tellerinin daha üstünde geliştiği için ses kısıklığı yapmaz. Yutma, konuşma ve nefesi engelleyecek boyutlara gelir. Bu da geç bulguya neden olur. Bu yüzden ses kısıklığında erken bulguya önem veririz.
darlığına yol açar. O aşamada gelen hastalarımız da ileri seviyede oluyor.