Ünlü bir Osmanlı denizcisi olan Piri Reis, deniz coğrafyası alanındaki çalışmaları ve çizdiği dünya haritasıyla tanındı. Kitab-ı Bahriye’yi (Denizcilik Kitabı) yazdı.
Çekirdekten yetişme bir denizci olan Piri Reis, küçük yaşta amcası Kemal Reis’in yanında denizlere açıldı. Akdeniz’de birçok korsanlık olayına karıştı. Amcası Osmanlı Devleti’nin hizmetine girince Piri Reis’e de kaptanlık verildi. 1499-1502 arasındaki Osmanlı-Venedik Savaşı’na katılan Piri Reis, 1511’de amcası ölünce Gelibolu’ya çekildi. Burada ünlü yapıtı Kitab-ı Bahriye (Denizcilik Kitabı) üzerine çalışmaya koyuldu.
1513’te bir dünya haritası çizildi. Yavuz Sultan Selim’in çağrısı üzerine 1517’de Mısır’a sefer yapan donanmada görev aldı. 1522’de Rodos seferine katıldı. 1521’de bitirdiği Kitab-ı Bahriye’yi yeniden düzenleyerek 1525’te Kanuni Sultan Süleyman’a sundu. 1528’de ikinci bir dünya haritası çizerek bunu da padişaha armağan etti.
Piri Reis bundan sonra Kızıldeniz, Umman Denizi ve Basra Körfezi’nde görev yapan Osmanlı Donanmasına katıldı. 1547’de bu donanmanın kaptanlığına getirildi. Bölgedeki Osmanlı egemenliğini tehdit eden Portekizler’e karşı çetin savaşlara girişti. Ama son seferinde, gemilerinin bir bölümünü önlem olarak Basra’da bıraktığı için donanmanın başından ayrılmakla suçlanarak idam edildi.
Kitab-ı Bahriye
Piri Reis denizciliğinin yanı sıra coğrafya alanındaki çalışmalarıyla tanındı. Ünlü kitabı Kitab-ı Bahriye; Akdeniz ve Ege Denizi kıyılarını, adalarını ve limanlarını tanıtan bir kılavuz niteliğindedir. Kitapta yer alan 223 haritada anlatılan yerlerin coğrafi özellikleri ayrıntılarıyla betimlenmişti. Piri Reis ayrıca, uzun deneyimlerinden ve birçok yazılı kaynaktan yararlanarak kaleme aldığı bu eserinde; o dönemde bilinen denizler ve karalar hakkında yararlı bilgiler verdi, denizdeki rüzgar çeşitlerinin ve fırtınaların bir dökümünü yaptı.
Piri Reis 1513’te çizdiği ilk dünya haritası için Kristof Kolomb’un 1498’de çizdiği bugün kaybolmuş olan haritayla Portekizli ve Arap coğrafyacılarının çalışmalarından yararlandı. Haritadan günümüze kalan parça İber Yarımadası, Kuzeybatı Afrika, Atlas Okyanusu ile Orta ve Güney Amerika’nın doğu kıyılarını kapsar.
Piri Reis’in bu haritası, 16. yüzyılda batı haritacılarının çalışmalarından daha doğru bilgiler ve çizimler içeriyor. 1528’de çizdiği ikinci dünya haritasının elde kalan parça ise Atlas Okyanusu’nun kuzey kesimini kapsar. Haritada görülen Asor Adaları ile Aniller’e ilişkin çizimler, 1513 tarihli haritaya göre daha doğrudur.
Piri Reis hala gündemde
Piri Reis’in yaptığı çalışmalar bu gün bile değerini koruyor. İtalyan harita uzmanı araştırmacı Antonio Ventura, “Piri Reis’in Puglia’sı” adlı atlasta dünyada hiç kimsenin İtalya’nın güneyindeki Puglia bölgesi kıyılarının haritalarını Piri Reis kadar kusursuz çizemediğini söylüyor.
Ayrıca Fehmi Gerçekler’in Piri Reis hakkında yaptığı CD-Room’u, Amerika Eğitim Bakanlığınca bütün okullara dağıtılıyor.