Sigara tiryakiliği, en öldürücü toplumsal zehirlenmeye sebep oluyor. Sigara ve tütün ürünleri kullanımı sonrası anlık şikâyetler oluşmuyor, hastalıklar uzun dönemde ortaya çıkıyor. Göğüs Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Erkan Ceylan sigaranın sebep olduğu sağlık sorunlarını anlattı.
Yeşilay Dergisi’nde yayınlanmıştır. Telif hakları Turkuvaz Medya Grubu’na aittir.
Kısa vadede fark edilmeyen, uzun vadede insanların kronik rahatsızlıklar çekmesine, hatta ölümüne neden olan bir zehir türü sigara. BAU Medical Park Göztepe Hastanesi Göğüs Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Erkan Ceylan bu durumun bazı kişilerce kendisine zarar vermiyor gibi algılanmasına neden olduğunu söyleyerek başlıyor sözlerine, “İleride sigaranın neden olacağı hastalıkları duygusal durumları ve bağımlılıkları nedeniyle düşünmek istemiyorlar. Çevrelerinde sigara içtiği halde hastalanmayan varsa sürekli o örneği kullanıyorlar. Elbette sigara içtiği halde akciğer, kalp ya da diğer organlarında hastalık çıkmayan genetik olarak daha sağlıklı insanlar var ama bunlar çok az. Sigara içenler sürekli kronik hastalıklarla uğraşıyor ve hastaneler neredeyse evleri gibi oluyor.”
Uzun yıllar sigara içenleri bekleyen hastalıkları Ceylan şöyle sıralıyor:
Solunum yolu hastalıkları:
• KOAH: Kronik Bronşit – amfizem ya da beraber
• Solunum yollarında sürekli irritasyon sonucu hassasiyet (bronş hiperreaktivitesi)
• Astım tetiklenmesi
Kalp ve kan dolaşımı hastalıkları
• Kalp damar tıkanmasıyla kalp krizi
• Akciğer damar tıkanması Pulmoner Emboli
• Beyin damar tıkanmalarıyla felçler
• Bacak damar tıkanmalarıyla kangren
Mide – barsak sistemi
• Ülser (Mide ve on iki parmak bağırsağı)
• Gastro-özofageal reflü
Kanser
• Akciğer
• Yemek borusu
• Ağız içi
• Burun boğaz
• Gırtlak
• Pankreas
• Böbrek
• Lösemi
Cinsel organlar
• Erkeklerde iktidarsızlık ve kısırlık
• Kadınlarda erken menopoz ve kısırlık
• Prematüre doğum/düşük
Diğer organlar
• Cildin erken yaşlanması
• Katarakt
• Tat ve koku alma duyularında zayıflama
Sigara içenlerin hayat kalitesi düşüyor
Sigara içenlerde her şeyden önce pişmanlık ve şuur altında stres oluşuyor. İçenlerin neredeyse tamamı sigarayı bırakmak istiyor, defalarca bırakma teşebbüsleri sonucu birçoğu kısa bırakma dönemleri sonrası tekrar başlıyor. Ceylan, “40 yaş üstü içicilerde ne zaman KOAH veya akciğer kanseri olacağım? Kalp krizi geçirir miyim gibi korkular gelişiyor. Çünkü sigara içen arkadaşlarında bunu sıklıkla görürler ve bu stresle yaşarlar. Yaşıtlarına göre efor kapasiteleri azalır, balgam çıkarmayı normal kabul etmeye başlarlar. Bu kaygı ve stres sigara içimini tekrar tetikler ve kısır döngüye girerler” diyor.
Sigarayı bırakmadan önce bilinçlenme şart!
Bunları yaşamak istemeyen içicilerin her şeyden önce sigarayı bırakmayı istemesi gerekiyor. Bağımlılık yapan ve içme arzusunu sürekli tetikleyen sigarayı bırakmanın küçük de olsa zorlukları var. Ceylan bunları şöyle sıralıyor, “Sigarayı bırakma arzusu bırakmanın en temel noktası. İstemeyene bıraktıramayacağınız gibi, her isteyende yüzde 100 başarı elde edilemiyor. Bırakmak isteyenlere önce sigaranın kötü etkileri, oluşturduğu hastalıklar anlatılmalı. Sigaranın zararları kadar, sigarayı bıraktığı zaman kazanacakları da anlatılmalı. Kişinin yediği yemeklerin gerçek tadlarını hissetmesi, daha iyi koku alması, daha kaliteli uyku uyuması, hastalık risklerinden kurtulması, bağımlı olduğu maddeden kurtularak özgürlüğün tadını çıkaracağı gibi.”
“Sigara bırakma sürecinde sıklıkla kişiden sigarayı birden bırakması istenir. Çünkü bağımlılık tedavisinde bağımlılık yapan maddenin göz önünde bulundurulması istenmez” diyor Ceylan ve ekliyor, “Kişini paket taşıması ya da ev ortamında bulundurması başarısızlığın nedenlerinden. Sigarayı azaltarak kesme, yıllarca denendi ve başarısız oldu. Sigarayı azaltarak bırakmaya çalışan kişiler, psikolojik sıkıntılarında sigaranın dozunu arttırabiliyor.”
Ceylan bırakma sürecinde baş ağrısı, uyku bozukluğu, sinirlilik gibi geçici sıkıntılarla nasıl başa çıkacağının kişiye anlatılmasını öneriyor, “Kendisine psikolojik destek ve gereğinde de ilaç desteği sunulmalı. Bu süreçleri tozpembe göstermek kişinin bırakma sürecinde başarısız olmasına neden olabilir.”
Sigara kullanımı üreme sistemini etkiler
Sigaranın erkek ve kadın üreme sistemini doğrudan etkilediği ve kısırlığın önemli sebeplerinden biri olduğu biliniyor. Ceylan sigaranın etkilerini şöyle özetliyor: “Sigara içimiyle alınan kotinin maddesi üremede etkili folliküllerin gelişimini ve rahim yollarının hareketliliğini bozar. Ayrıca adet düzensizlikleri, kısırlık, rahim dışı gebelik, düşük, erken menapoz, kemik erimesi, idrar kaçırma, kemik erimesi gibi etkiler olur. Erkeklerde sperm DNA’sını etkiler ve sayıca azalmasına neden olarak kısırlık yapar. Sertleşme sorununa neden olur.”
Gebelikte içilen veya pasif içiciliğe maruz kalan annelerin çocukları bundan etkileniyor. Ceylan, “Sigara içen ya da pasif içici olan annelerin bebeklerinde sıklıkla prematüre doğum, düşük doğum ağırlığı, ani bebek ölümü, konjenital anomaliler, doğum sonrası solunum problemleri yaşanıyor. Bunun nedeni, sigaranın anne bebek arasındaki kan dolaşımını bozması, bebeğin yeteri kadar beslenememesi. Sigaraya bağlı anne karnındaki fetüsün beyin gelişimi yavaşlar, bağışıklık sisteminin canlılığını sağlayan mekanizmalar etkilendiğinden enfeksiyonlara yakalanır, çocuğun uzun vadede gelişimi bozulur. Bu çocuklar ebeveynlerince doktorlara sık getirilen, kilo almıyor, enfeksiyonlara yakalanıyor diye şikâyet edilen çocuklardır” diyor.
Pasif içiciler risk altında
Sigara içmeyenlerin içenlerin dumanına maruz kalmalarına pasif içicilik deniyor. Pasif içicilerin daha sık akciğer kanseri, koroner kalp hastalıkları ve solunum yolu enfeksiyonlarına yakalandıkları bilimsel verilerle sabit. Ceylan pasif içicilerin durumunu da şöyle özetliyor, “Kocası sigara içen kadınlarda akciğer kanserine yakalanma riski 1.2-2 kat arttı. Ebeveynleri sigara içen çocuklarda pnömoni, bronşiolit ve bronşit gibi hastalıklarında belirgin artış var. Ülkemizde her yıl eşlerinin sigara içmesinden dolayı dört bin pasif içici eş, işyerlerinde sigara içilmesinden dolayı 4500 dolayında pasif içici mesai arkadaşı ve anne babasının sigara içmesinden dolayı 1500 dolayında çocuk sigara nedeniyle hayatını kaybediyor. Sigara içenin çevresindekiler daha fazla hastalanıyor yorumu iddialı olmakla beraber ne kadar maruz kaldığı önemli. Onlarca insanın sigara içtiği ortamda sürekli sigara dumanına maruz kalan birinin daha fazla hastalanma riski var.”
Sigaradan kurtulmak için…
• Sigarayı bırakamayacağınızı düşünmeyin, karamsarlığa izin vermeyin.
• Bırakmak için kendinize bir gün belirleyin ve o gün bırakma konusunda kararlılığınızı ortaya koruyun.
• Sigarayı bırakmayı isteme nedenlerinizi yazın ve her zaman görebileceğiniz yerlerde bulundurun, yanınızda taşıyın, çevrenize asın.
• Bırakma kararınızı arkadaşlarınız ve ailenizle paylaşın ve size destek olmalarını isteyin.
• Evinizde ve işyerinizde sigara ve sigarayı hatırlatacak eşyaları (çakmak, sigaralık, küllük gibi) kaldırın. Cebinizde veya çantanızda sigara, çakmak asla taşımayın.
• Bıraktığınız zaman mücadelenizi kolaylaştıracak yeni günlük etkinlikler geliştirin. Yaşınıza uygun egzersiz programına başlayabilirsiniz. En güzeli yürüyüş yapmaktır. Yapmak istediğiniz hobi ve zevkleriniz varsa bunlara vakit ayırmaya çalışın.