İtalya’da, Amsterdam’da gezerken tüm evlerin balkonları, kapı önlerinin, arka bahçelerinin rengarenk çiçeklerle dolu olduğunu görüyor ve kıskanıyoruz. Aslında bu bir hobi… Yapması da kolay üstelik. Hobi bahçeciliğinin püf noktalarını Botanika Ürün Geliştirme Müdürü Erkan Şamcı anlatıyor.
Centaur Dergisi 7. sayısında yayımlanmıştır.
Hobi bahçeciliği nedir?
İnsanların, görev ve meslekleri dışında severek yaptığı, oyalandığı ve en önemlisi de çabalarken dinlendiği çeşitli uğraşları var. Hobi bahçeciliği de bu uğraşlardan biri. Hobi bahçeciliği sadece bahçe temelinde düşünülmemeli. Evinizde küçük bir balkonda domates yetiştirirseniz, çiçek büyütürseniz bu da hobi bahçeciliğidir. İsterseniz maydanoz yetiştirin balkonunuzda ya da lale, limon ağacı… Bunu ilgi alanına dönüştürdüğünüz an hobi bahçeciliği yapıyorsunuzdur. Özellikle son yıllarda kent yaşamının kaosundan kurtulmak isteyen herkes, tabiata, doğaya bir adım daha yakınlaştı ve Türkiye’de hobi bahçeciliğine ilgi arttı. Bitki ve çiçeklerle ilgilenmek insanları rahatlatıyor.
Hobi bahçeciliğine ne zaman başlamak en doğrusu?
En uygun zaman toprağın canlanmaya başladığı ilkbahar ayları. Bahar ve yaz ile birlikte bahçeler, çiçekler, bitkilerde de bir canlanma olacağından sulamadan budamaya, beslenmeden ilaçlamaya kadar pek çok alanda bakım süreçleri ön plana çıkıyor. Bunlar çok zevkli, sabır gerektiren ama insanı bir o kadar da mutlu eden süreçlerdir.
Hobi bahçeciliği pahalı bir uğraş mı? Hangi ekipmanlara ihtiyaç duyarız?
Hayır, değil. Botanika olarak bu hobiyi destekleyecek birçok dünya markasının distribütörlüğünü yürütüyoruz. Fiskars, Raco Expert, PulsFOG gibi bahçe el aletlerinden sulama aparatlarına, çim biçme ve çim havalandırma makinelerinden çitlere hatta ilaçlama ürünlerine kadar hobi bahçeciliği dendiğinde akla gelen tüm ürünler bizim ürün gamı içerisinde yer alıyor. Bahçe bakım ürünleri, ekipmanları, outdoor ve yan ürünler, çiçek tohumu, çim biçme makineleri, sulama sistemleri, saksı, süs eşyaları, bitki besinleri gibi ürünlerimiz mevcut. Bu ekipmanlar hobi bahçeciliği için yeterli.
Bahçeyi ilkbahara ve yaza nasıl hazırlarız?
Bu dönemde özellikle; bitki ve çiçeklerin nefes almalarını sağlamak çok önemli. Çiçekler bu dönemde her zamankinden daha çok ek besine ihtiyaç duyarlar. Çiçekler bu dönemde adeta yeniden doğar. Çiçekleri her sulamada ek besinlerle beslemek, onları güçlü ve rengârenk yapar. Çimler içinse bahar döneminde gübreleme yapmak gerekli.
Bu dönemde toprağın nefes almasını sağlamak gerekiyor. Bitkinin ömrünü uzatmak için toprağı dikimden önce havalandırmalıyız. Çeşitli bahçe aletleri ile bunu sağlayabiliyoruz. Toprağa yapılacak her işlem, aslında bitki ve çiçeklerin daha rahat büyümelerine yardımcı oluyor. Havalandırılan bir toprakta büyüyen çiçek, rahat ve daha sağlıklı yetişiyor.
Bahçelerin temizliği bu dönemdeki bir diğer önemli husus. Kışın soğuktan, yağmur ve çamurdan etkilenen ve sertleştiği için hava alma özelliğini kaybeden toprağınızı
çapa ile havalandırarak işe başlayabilirsiniz. Öncelikle toprağınızı bel küreği yardımıyla havalandırmalısınız. Bu işlemi yaklaşık bir kürek derinliğinde yapmalısınız. İnce kısımlarda ve büyük parçaların dağıtılmasında ise çapa aleti kullanabilirsiniz. Havalandırma sonrasında, toprağın kış aylarında kaybettiği azot, fosfor ve potasyum gibi temel elementleri alabilmeleri için gübreleme yapmanız gerekir.
Çiçeklerin dikim sırası ve tarihi nasıl olmalı?
Mevsim çiçeklerinin tohumdan üretimleri sıcak ve aydınlık bir ortamda kış sonunda (şubat-mart) yapılır. İki yıllık bitkilerin üretimi ise ancak yaz sonunda (eylül-ekim)… Mevsim çiçeklerini yetiştirmek ve ekmek çok kolay, ortama çabuk uyum sağlarlar ve fazla bakım istemezler. Kışın bahçeler yaz ayından farklı bir ilgi ister. Ayrıca soğuğa dayanıklı çiçekler yetiştirmek gerekir. Kasım ayından sonra, çıplak köklü bitkiler ekmek daha iyidir. Aynı zamanda kışlık ve mevsimlik fidelerde dikilebilir. Bahar aylarında çiçek açan yapraklı ağaçların dikimine başlanır. Çok yıllık otsu bitkiler için ise bahar en ideal zaman. Bahar aylarından itibaren sıcaklık ve kuraklığa dayanıklı bitkilerin sulaması azaltılır.
Trend olan saksılar, çiçekler hakkında bize bilgi verir misiniz?
Günümüzde pek çok yapı markette ve serada, aslında evlerimizde aşina olduğumuz bitkilerin başka özellikteki bitkilerle aşılanması sonucu meydana gelen, görsel farklılıklar gösteren bitkiler yer alıyor. Bunlar için hangisinin trend olduğunu söylemenin ya da sadece trend olduğu düşünüldüğünden, ev ortamında bakılamayacak bitkilerin alınmasını uygun bulmuyorum. Eskiden evlerimizde aşk merdiveni, deve tabanı, menekşe ya da kaktüs gibi bitkiler yer alırdı. Bunlar hem bizim iklim şartlarımıza uygun, hem de bakımı herkes tarafından bilinen bitkilerdir. Hatta saksı bitkileri, ev hanımlarının “çalmak” diye tabir ettikleri, mevcut bitkinin bir dalının ya da yaprağının koparılıp, köklendirilmesi ile evlerde yerini alırdı. Üstelik bitkinin kopan kısmının tekrar köklenmesi, ekilmesi ve büyümesi bitkiseverler için ayrı bir keyif kaynağıdır. Bakımını bilmediğimiz, farklı coğrafi koşullarda üretilmiş, ya da tamamen genleriyle oynanmış ama görünümü farklı bitkiler yerine evlerimizde, geleneksel bitkilere yer vermenin daha doğru olacağını düşünüyorum.
Evlerimizde dış mekan bitkisi olarak oranın şartlarına uygun endemik bitkileri seçmek, bitkiye bakmamız ve uzun süre yaşatmamız için önemli bir artı. Saksı bitkileri genelde evlerin içinde olması ve ortamın ısısının belli bir değerde kalması nedeniyle, dışarıdaki havadan ve iklim – mevsim şartlarından etkilenmez. Bu nedenle evimizde hangi çiçeği yetiştirdiğimizin bir önemi yoktur. Sadece genel bakım kurallarını bilmek yeterli. Ancak bahçe bitkilerinde bu ayırıma dikkat etmek gerekli.
Balkonları minik bir bahçeye çevirmek mümkün mü?
Tabii ki! Öncelikle; camekanlı balkonlar rüzgar, toz ve soğuk havaya korunaklı olduğu için yıl boyunca çeşitli sebze ve süs bitkisi yetiştirilebilir. Açık, geniş ve güneş alan balkonlarda ve mini bahçelerde bodur meyve ağaçları ve mevsimine göre sebze, süs bitkisi yetiştirilebilir.
Bitki hastalıklarından bahçemizi, balkonumuzdaki bitkileri nasıl koruyabiliriz?
Bitki hastalıklarında ilk olarak zirai ilaçlara başvurulmasını önermiyorum. Zirai ilaçlar önce bitkiye, toprağa sonrasında da bize zarar verebilir. Çünkü ortamda havayı bile etkileyen bu ilaçları, soluyarak vücudumuza sokabilir ve olumsuz etkilerle karşılaşabiliriz. Bu nedenle kültürel önlemler denilen ve kolayca uygulanacak önlemlerle bitkileri hastalıklara ve zararlılara karşı koruyabiliriz. Bitkiyi budayarak, toprağını değiştirerek ya da hastalıklı bitkiden uzaklaştırarak hem sağlıklı bitkileri koruyabilirsiniz, hem de hasta olanı için daha kolay müdahalede bulunabiliriz. Bitkinin dalında ya da yaprağında zararlılar varsa, ilaç kullanmadan sadece o yaprağı koparmak ya da dalı budamak yeterli olacaktır. Bu şekilde büyük oranda zararlıdan kurtulabilirsiniz. Zirai ilaca gerek kalmayacak diğer bir yöntem ise arapsabununu sulandırarak bitkinin üzerine sıkmak. Bu yöntem ile hem toprağa, hem de bitkiye kimyasal müdahalede bulunmamış oluruz.
Eğer zararlılar toprakta ise bitkiyi başka bir saksıya almak ve yeni toprak vermek en kolay çözümdür. Bitkinin gövdesini de korumak istiyorsanız bir miktar arapsabunu ile yaptığınız sudan sıkmanız yeterli olacaktır.
Mantar nemli ortamlarda meydana gelir. Bitkinin mantar sorunu varsa toprağını çok fazla ıslak bırakmamak, yani gereğinden fazla sulamamak gerekir. Belirli periyotlarla havalandırmak bitkiyi mantardan korur.
Bahçe ve balkonlarda hangi sebzeler ve yenebilir bitkiler yetiştirilebilir? Bunları yetiştirirken nelere dikkat etmeliyiz?
Defne, biberiye, adaçayı, nane, maydanoz, dereotu, melisa-oğulotu, kekik, fesleğen, mercanköşk, reyhan, rezene balkonda, bahçede gayet keyifli yetiştirilebilir. Yalnız tabii yeterli sulama ve güneş görmesine dikkat etmek kaydıyla. Coşturan Ailesi Ürünleri’ni kullanınca da çok iyi sonuç alabilirsiniz.