Tedx Konferansı’nda Demet Atagün salondakilere “Eğitim sisteminden memnun musunuz?” diye soruyor. Salondakiler “Hayır” diye yanıtlıyor soruyu. Sonra da “Hiç başka bir okul hayat ettiniz mi?” diye… Bazı anne-babalar, aktivistler ve eğitimciler bu hayali kurmuş, üstelik gerçekleştirmiş de! Onlar “Başka Bir Okul Mümkün” diyorlar.
“Bebeğimle Elele dergisinde yayınlanmıştır. Telif hakları DBR’ye aittir.”
Çocuklarına daha iyi eğitim alabilecekleri bir okulu kurma fikri ile yola çıkan gönüllüler “Başka Bir Okul Mümkün” projesine hayat vermiş. Bu projeyle çocuk haklarını hayata geçiriyor, çocukların kendilerini gerçekleştirmelerini sağlıyor, katılımcı demokrasiyle yönetiyor, ekolojik dengeye saygılı ve ticari kar amacı gütmeyen okulları ülke çapında yaygınlaştırıyorlar. Burcu Uçaray Mangıtlı, Ankara’da yaşayan bir öğretim görevlisi, BBOM Ankara Kooperatifi ve BBOM Derneği üyesi ve dört yaşında bir oğlu var. Mangıtlı; “BBOM fikri 2009 yılında eğitimde yeni bir model oluşturmak isteyen anne-babalar, aktivistler ve eğitimcilerin bir araya gelmesiyle doğdu” diyor. “Bu grup 2010 yılında BBOM Derneği’ni kurdu. 2010-2013 yılları arasında çeşitli eğitim modelleri incelenerek ülkemize özgü bir sistem ortaya koyduk.” ve Bodrum BBOM yönetim kurulu üyesi Özgür Çiçek Gözüm de yedi yaşındaMutlu Keçi Kooperatifi çocuğu olan annelerden biri, “Temel ilkeleri üzerinde uzlaşan grup sayısı giderek genişleyen gönüllülerin emeğiyle Türkiye’ye özgü bir model oluşturmak amacıyla var olan metotları, dünyadan modelleri, alternatif okul örneklerini ve bağımsız uygulamaları inceledik, ilham aldık, araştırdık. Mevcut sistemin tek tipleştirici, hiyerarşik ve disipliner yapısı yerine BBOM Modelini geliştirdik” diyor. Hem BBOM modelinin geliştirilmesi hem de BBOM okullarının hayata geçirilmesi için yoğun bir çalışma içerisinde olan dernek önceliği BBOM okullarının açılmasına vermiş. Gözüm süreci şöyle özetliyor, “İlk BBOM İlkokulu Mutlu Keçi adıyla 2013 Eylülünde Bodrum’da açıldı ve halen ilkokul 1., 2. ve 3. sınıflar seviyesinde eğitim veriyor. 2015 yılı içinde Ankara, İzmir, Kaş ve Çanakkale’de yeni BBOM okulları açma çabaları devam ediyor. Ankara BBOM girişimi ‘Meraklı Kedi’ ilkokulunu açmak için hummalı bir çalışma içinde. Çanakkale BBOM girişimi çocuk kitapları yazarı Ayla Çınaroğlu’nun kendilerine tahsis ettiği tarihi binada BBOM Erken Çocukluk Öğrenme merkezini açmaya hazırlanıyor. BBOM Kaş girişimi Yeniköy’deki kapanmış köy okulunu tahsis çalışmalarını sürdürüyor. Bu süreçte bir sorun olmazsa BBOM Kaş İlkokulu 2015 Eylül’de kapılarını açacak. BBOM İzmir girişimi şehrin coğrafi yapısından dolayı Kuzey ve Güney grubu olarak iki farklı koldan okul mekanı arayışlarını sürdürüyor. Henüz kooperatifleşmemiş Bursa, Antalya ve Eskişehir’de de BBOM girişimleri de kendi BBOM okullarını açmak için yola koyuldular. Bunun yanı sıra İstanbul ve Kocaeli’de yeni BBOM girişimleri oluşuyor.”
Ankara’daki Meraklı Kedi…
Ankara’da BBOM fikrine ilgi duyanlar ilk toplantılarını Şubat 2013’te yapmış. 2013 yılında Bodrum Mutlu Keçi İlkokulu’nun açılması Ankara’daki çalışmaların da hızlanmasını sağlamış, Mangıtlı “2013 yılında BBOM fikrini çekirdek bir grup olarak özümsedik. Dernekten destek alarak sayımızı arttırdık. 2014 yılında Ankara Başka Bir Okul Mümkün Eğitim Kooperatifi’ni kurduk ve Ankara İncek’teki eski bir köy okulunu 10 yıllığına kiraladık. 2014’ün ikinci ve 2015’in ilk yarısı okulumuzun tadilatı ve hazırlıklarıyla geçti. Bu arada Ekim 2014’te Milli Eğitim Bakanlığı’ndan özel okul ruhsatımızı aldık. Şu anda öğretmen seçme sürecimiz devam ediyor” diyor. Okulun anasınıfı, 1. ve 2. sınıfları bu yıl Eylül ayında eğitim ve öğretime başlayacak. Tabii ilk sonuçlar da 2015-2016 eğitim öğretim yılında alınacak. Mangıtlı “Çok heyecanlıyız. Çocukların gitmeye can attıkları, yönetim süreçlerine katıldıkları, öğrenirken kendi meraklarından yola çıkabildikleri bir okul bizim için en güzel sonuç. Biz MEB müfredatını olabildiğince hayatın içinden örnekler ve deneyimlerle işlemeyi hedefledik. Bu hedef MEB amaçları içinde de yer aldığı için modelimiz eğitim çevrelerinden de ilgi görüyor. Özellikle eğitim fakültelerinde ideal olarak öğretilen bireysel program uygulaması gibi metotların sonuçları yakından takip ediliyor. Öğretmen başına 10-12 çocuk gibi bir oranı gerektiren bireysel eğitim programlarıyla, her çocuğun derslerle kendi ilgi alanı üzerinden bağ kurması amaçlanıyor” diyor. Şu anda Ankara’daki Meraklı Kedi İlkokulu’nun ana sınıfı kontenjanları dolmak üzere. Birinci ve ikinci sınıf kayıtları için aileler www.bbomankara.org üzerinden BBOM’a ulaşıp bireysel görüşme talep edebiliyor. Mangıtlı, “Hepimiz aynı durumda olduğumuz, çocuklarımızın mutlu ve sorumlu bireyler olarak yetişmesini istediğimiz, benzer kaygılara sahip olduğumuz için anne-babaların kafalarındaki tüm sorular zamanında bizim de sorduğumuz sorular. Bu nedenle rahatlıkla kafalarına takılan her soruyu bize sorabilirler” diye de ekliyor.
BBOM Modeli nasıl işliyor?
BBOM Modeli dört ana eksene oturuyor; alternatif eğitim, demokratik yönetim, ekolojik duruş ve özgün finansman. Demet Atagün okulda çocukların bu ilkelerle nasıl eğitildiğini anlatıyor; “Bu okula gelen çocuklar sınıflarında önce bir çember oluşturuyor. Günlerinin nasıl başladığını, o gün için neler planladıklarını arkadaşlarıyla paylaşıyorlar. Öğleden önce Türkçe ve Matematik dersleri var. İsterlerse ‘ben derse girmek istemiyorum’ diyebilirler, oysa paylaşmaktan zevk aldıkları için arkadaşlarıyla birlikte derse girmeyi tercih ediyorlar. Öğleden sonra atölyeleri var, sabah öğleden sonra girecekleri atölyeye karar veriyorlar. Go oyuncuları, seramik sanatçıları, müzisyenler dışarıdan okula gelerek bu atölyelerde çocuklarla paylaşımda bulunuyor. Bu atölyelere çocuklar girmek zorunda… Hayat Bilgisi dersine bir gün ayrıldı. ‘Okul hayatın provası’ derler, oysa biz okul hayatın içinde diyoruz. Çocuklar bu günde müzeye gitsin, sera gezsin, etkinliklerle ilgili paylaşımlarda bulunsun istiyoruz. Bu yüzden hayat bilgisi dersleri dışarıda işleniyor.”
Başarı kavramı değişmeli!
Demet Atagün başarı kavramının tartışılması gerektiğini düşünüyor, “Başarı iki rakamdan üç rakama geçmek, yani 100 almak mı? Öğretmen için başarı notla çocukları korkutarak susturabilmek mi? Başka Bir Okul Mümkün projesinde çocuklar meraklı olduğu şeye özgür olduğu, seçtiği ve kendini geliştirmek istediği için yöneliyor. Böylece çok daha iyi öğreniyorlar.” “Tüm çocuklar kendine has” derken onların tek sınıfta, tek bir kanaldan öğrenmeleri de ele alınıyor. Atagün, “BBOM modelinde çocuk acaba kendi ihtiyaçlarını kendi ilgi alanı üzerinden karşılayamaz mı diye düşündük. Mesela böcekleri çok seviyorsa, böcekler hakkında hikaye yazarak Türkçesi’ni geliştirebilir, onları hesaba katarak matematik öğrenebilir. Öğretmeni ile birlikte ‘bunları şu yolla, şu şekilde öğrenmek istiyorum, böylece şuraya varacağım’ diyebilir.” Peki bunlar nasıl ölçülecek diye sorabilirsiniz. Atagün, “Kendini en iyi çocuk bilir, kendi dosyasında ‘Ben şuraya kadar gelmişim ve kendimi şu kadar geliştirmişim, şurada şunu yapsam iyi olur’ diyerek daha başarılı olabilirler” diyor ve yapılan araştırmalara dikkat çekiyor. Araştırmalara göre çocuklar 40 dakikalık ders yerine 10 dakikalık teneffüste arkadaşlarından daha çok şey öğreniyor. Bu yüzden BBOM modelinde karma yaş eğitimi var. Birler ve ikiler birlikte çalışıyor, mesela ikiler birlere okuma çalıştırıyor, böylece hem kendi bilgilerini pekiştiriyor hem de küçüklere öğretmiş oluyorlar. Bu okulda bütün disiplinler bir arada. Türkçe, Matematik, Tarih diye bir ayrım yok çünkü hayatta da bu böyle…
Demokratik eğitim nasıl başarıldı?
Atagün demokratik eğitimin olabileceğine ilk başta kafasının yatmadığını itiraf ediyor, oysa en kolay başarılan adımlardan biri olmuş bu, “Eğitimin öznesi çocuktur derler, çocuklar hep alınan kararlardan etkilenen konumdadır. Çocuğa ne yapmak istediği sorulur ama dediği uygulanmaz. BBOM’de öğrencisinden öğretmenine, aşçısından bahçıvanına kadar herkes karar süreçlerinde yer alıyor. Çocuklar tarafından konulmayan tek kural trafik ve diğer riskler yüzünden okulun dışına çıkmanın yasak olması. Bunun dışında her şeye okuldakiler karar veriyor. Atagün, “Kurallar sabah çemberlerinde tartışılıyor, meclise taşınıyor ve kurallar belirlendikten sonra uygulamaya geçiyor. Meclisi çocuklar oluşturuyor, onlar rapor tutuyor. Mesela sinemaya giden çocuk, film oynatıcısının odasına giriyor ve diyor ki, ‘ben filmin sahneye nasıl yansıdığını görmek istiyorum, sonra da öğretmek için arkadaşlarımı getirebilir miyim?’ o da tamam dediyse, bu fikrini sınıfa taşıyor. Bir diğer çocuk, ‘biz dinozorlarla ilgili proje yapıyoruz, bununla ilgili bir film geliyor, buna mı gitsek?’ diyebiliyor. Diğeri de, ‘Küçükler var, korkabilirler, başka filme gidelim’ diye cevap veriyor. Küçükler sandığımızdan çok daha demokratik ve düşünceli!”
Yaparak öğreniyorlar
BBOM okullarının bir farkı da çocukların yaparak öğrenmeleri. Mesela futbol sahası istediler, konuyu sınıfa taşıyorlar, kooperatiften para istiyorlar ve tabii bulamıyorlar. Ondan sonra da, “Murat abiden şu alanı isteriz, şuradan şunu alırız” gibi önce nasıl yapabileceklerini tasarlıyorlar, sonra meclis kararıyla bunu kendileri yapıyor. Okulun en önemli eksenlerinden biri de ekolojik duruş. “Hepimiz aynı gezegeni paylaşıyoruz ve bu gezegenin devamı için tüketici olmaktan çıkıp üretici olmaya geçmeliyiz” diyor Atagün, “Çocuklar şehirde doğanın dışında yetişiyor. Bu eğitimde çocuklar bahçeden ebe gümeci topluyor, yemeğini yapıyor ve yiyor ya da mesela şekersiz reçel yapmasını öğreniyor.”
Finansman nasıl çözülüyor?
Okulun finansmanını aileler yükleniyor. Finans komisyonu şeffaf bir şekilde okulun bir yıllık işletme maliyetini kalem kalem çıkarıyor ve çıkan toplam okula devam edecek çocuk sayısına bölünüyor. Üzerine hiçbir şekilde kar payı koyulmuyor. Yani okulun sahibi aileler… Çocuğu 48 aylıktan küçük olup ileride okula kayıt ettirmek isteyen aileler kooperatife şimdiden üye olabiliyor. Kooperatif üyelik tarihi aynı zamanda ön kayıt tarihi olarak kabul ediliyor. Bunun yanı sıra çocuğu olsun olmasın herkes meraklikedi_gonullu Google grubuna üye olarak destek verebiliyor. Aileler kooperatif yapısında gönüllü olduğu için alt komisyonlarda çalışıyor. Finans, tanıtım, inşaat, beslenme, proje, sponsorluk gibi alt komisyonlar var. Ebeveynler bu komisyonlarda görev alarak okulun işleyişine katkıda bulunuyor. Eğitim konusundaysa okul müdürü, öğretmenleri ve dernek akademik kurulu ana mekanizmalar arasında.
Bundan sonraki projeler
Ankara BBOM’dan Burcu Uçaray Mangıtlı, “Herkes İçin Mimarlık gibi sivil toplum kuruluşlarının katkılarıyla ve çeşitli sponsorluklarla okulun peyzaj atölyesini tamamladık. 6 Haziran’da okulumuzda Yaza Merhaba Şenliği’ni gerçekleştirdik ve yaz boyunca okulumuza kayıt almaya devam edeceğiz. Yine Haziran ayında öğretmen seçme sürecimizi tamamlayacağız. 1-15 Ağustos arasında derneğimizin Başka Öğretmenler Mümkün projesi kapsamında yapılacak eğitimlere Ankara’da ev sahipliği yapacağız. Eylül’de açılışımızdan sonra okulumuzun kendi kaynaklarıyla ayakta kalması yönünde çalışmalarımız devam edecek. Yurtdışında 80 yıla yakın zamandır alternatif eğitim modelleri uygulayan demokratik okullar mevcut. Bu okullarla derneğimizin Avrupa Demokratik Okullar Ağı üzerinden zaten temas halindeyiz. Ancak biz bu ilişkiyi daha da sağlamlaştırmak istiyoruz. Demokratik okullardan gelecek deneyim paylaşımı özellikle öğretmenlerimiz için çok faydalı olabilir. Buna ek olarak ortaokul açma çalışmalarımıza başlayacağız” diyor.
Başka öğretmenler de mümkün!
Dernek, okul kurma çalışmalarımızın yanı sıra “Başka Öğretmenler Mümkün” projesi ile hem BBOM okullarına öğretmen yetiştirmek hem de Türkiye’de çocuk merkezli demokratik eğitim anlayışının yaygınlaşması için çalışıyor. 2015 yılı için alternatif eğitim ve ebeveyn bilinçlenmesine yönelik iki ayrı konferans/seminer planlaması da şimdiden yapılmış.
www.baskabirokulmumkun.net
baskabirokul.blogspot.com