Türkiye’nin Uluslararası Alkol Kontrol Politikası Değerlendirme Çalışmasına (IAC) liderlik eden Doç. Dr. Perihan Torun son dönemlerde yapılan çalışmaların, küresel hastalık yükünün alkol tüketim miktarıyla doğru orantılı artışının uluslararası kamuoyunda kabul gördüğü söyledi.
Yeşilay Dergisi’nde yayınlanmıştır. Telif hakları Turkuvaz Medya Grubu’na aittir.
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), verilerine göre dünya genelinde 15 yaş üstü nüfusun neredeyse yarısı hiç alkol kullanmamış. Altı DSÖ bölgesi arasından alkol kullanımının 15 yaşından önce başladığı Amerika, Avrupa ve Batı Pasifik bölgelerinde ise nüfusun yarısından fazlası alkol kullanıyor. Son birkaç yılda kişi başına düşen alkol tüketimi, DSÖ Batı Pasifik ve Güney Doğu Asya bölgelerinde artarken Avrupa bölgesinde azalıyor.
Dünya genelinde alkol tüketimine ilişkin mevcut durumu nasıl?
Alkol tüketen kişi sayısı az olan, alkol kontrol politikaları bulunmayan ve/veya uygulamada başarısız olan ülkeler, alkol endüstrisi tarafından büyüyen birer pazar olarak hedef alınabilir. Alkol endüstrisinin Afrika ülkelerindeki ticari faaliyetlerinin artığı rapor edilmekte olup, buna bağlı olarak alkol kaynaklı yükün de artması bekleniyor. Ayrıca, refah arttıkça alkol tüketimi de artıyor, ekonomileri hızlı büyüyen ülkelerin bu tür sonuçlarla karşılaşması muhtemel.
Son on yıl içerisinde güvenilir yöntemler kullanılarak yapılan çalışmalarla birlikte, alkol tüketiminin zararlarına ilişkin kanıtlar da arttı. Son dönemlerde yapılan çalışmalar, alkol tüketimine atfedilen küresel hastalık yükünün tüketim miktarıyla doğru orantılı olarak arttığını gösterdi. Miktarı ne olursa olsun alkol tüketiminin faydalı olduğuna dair argümanlar geçerliliğini kaybediyor. Ulusal politikalar mevcut kanıtları dikkate almalıdır.
GÖSTERGELERDE SORUNLAR VAR
Dünyada, toplum sağlığını korumak için neler yapılıyor? Gelecek döneme ilişkin planlar neler?
Bireylerin tüketim düzeylerine ilişkin verilerin toplanması, toplumu alkolün zararlı etkilerine karşı korumak açısından önemli. Elde edilen bu veriler, alkol kontrol politikalarında kullanılmalı. Kişi başına düşen ulusal alkol tüketimine odaklanan 3.5.2 sayılı Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları (SKA) göstergesi, tüketimin izlenmesini şart koşuyor.
Alkol tüketmeyen kişi sayısı fazla olan ve bireysel tüketim seviyesine ilişkin verilerin bulunmadığı ülkelerde bu göstergelerle ilgili sorunlar yaşanıyor. Bu durumda kişi başına düşen ortalama alkol tüketimi miktarı hesaplanırken nüfusun genel tüketimine dayalı hesaplamalar kullanılır. Bu da başta kadınlar olmak üzere alkol tüketmeyen büyük bir grubun içinde bulunduğu durumu yansıtmıyor. Dolayısıyla elde edilen veriler yanıltıcı oluyor. Alkolün, alkol tüketmeyen büyük bir kitlenin bulunduğu ülkelerde risk faktörü olarak ele alınmamasının sebeplerinden biri de bu. Diğer bir sebep alkol tüketiminin dini ve politik çağrışımları sebebiyle kişisel tüketim bilgilerinin hassas olması.
ALKOL TÜKETMEYEN KİŞİ SAYISI KORUNMALI
Türkiye’de olduğu gibi, alkol tüketmeyen kişilerin de kabul gördüğü ve yaygın olduğu kültürlerde, alkol tüketmeyen kişi sayısının korunmasına ilişkin politikalar “alkol tüketmeyen kişi sayısının azalması, kişi başına düşen tüketimin artmasına sebep olur” düşüncesi üzerinden ele alınmalı. Bu şekilde yapılan araştırmalar, zararlı tüketimin yanı sıra alkol tüketiminden kaçınma prevalansını ve belirleyici faktörleri ortaya koymaya odaklanabilir.
Alkol, evrensel düzeyde hassas kabul edilen araştırma konularından biri olmasa da, içerisinde bulunulan ortama ve kültüre bağlı olup, yapılacak araştırmaların özenle planlanması gerekiyor. Ayrıca alkol tüketimi prevalansı düşük olduğundan dolayı numuneye ulaşmanın ve ölçüm yapmanın karmaşık olması sebebiyle, sigara kullanımının aksine alkol tüketimine ilişkin çalışmalarda daha özenli bir yöntem kullanılması gerekiyor.
IAC alkolle ilgili araştırmalarını nasıl yapıyor ve araştırmalar için ne öneriyor?
Uluslararası Alkol Kontrol Politikası Değerlendirme Çalışması (IAC), alkol kullanımı ve alkol politikasıyla ilgili davranışları ele alan ilk uluslararası kohort çalışmasıdır. Çalışmada uzmanlar tarafından geliştirilen sağlıklı bir metodoloji kullanılıyor. Diğer ülkeler de aynı metodolojiyi kullanabilir. Genel amaç, ulusal ya da devlet düzeyindeki alkol kontrol politikalarının etkilerini ölçmek.
Elde edilen kanıtlar, Asgari Birim Fiyatlandırma gibi alkol kontrol politikalarının, alkol tüketimine bağlı trafik kazaları gibi kişilerin zarar gördüğü olayların önlenmesi açısından etkili olduğunu gösteriyor. Bununla birlikte düşük gelirli birçok ülkede henüz ulusal alkol politikası yok.
STK’LAR YEREL AKAMEDİK KURUMLARLA İŞBİRLİĞİ İÇİNDE OLMALI
Alkol ile mücadelede sivil toplumun rolü nedir?
Sivil toplumun, kanıta dayalı alkol kontrol politikalarının uygulanması için baskı yapmak ve toplumları güçlendirerek olumlu değişikliklerin yapılmasına imkân tanımak üzere iki görevi bulunuyor. Kanıta dayalı politikaların savunulması için hem sorunların hem de çözümlerin varlığına dair kanıt bulunmalı. Alkol kullanımıyla ilgili literatür genellikle Batı kökenli, belirli bağlamlar için genelleme yapılamıyor. Konuyla ilgili yerel kanıtlar oluşturmak için, yerel akademik kurumlarla işbirliği yapılması gerekir.
Yeşilay ve bu konudaki çalışmaları hakkındaki görüşleriniz neler?
Yeşilay, bir asır önce, alkol kullanımının yaygın olmadığı bir toplumda, kullanımın yaygınlaşmasını önlemek üzere kuruldu. Yeşilay, “alkol kullanımında güvenli miktar yok” anlayışıyla çalışıyor. Alkol tüketiminin zararlarına ilişkin güncel kanıtlar da bu görüşe işaret ediyor.
Türkiye ile diğer ülkeleri kıyasladığınızda ne gibi farklılıklar var?
Türkiye ile benzer alkol kullanım epidemiyolojisine sahip ülkelerde alkol tüketim verilerinin toplanması, alkol araştırmalarının yapılması ve sektörde çatışmaya yol açacak sektörel müdahaleler konusunda zorluklar yaşaması muhtemel. Bu tür ülkeler, söz konusu zorlukların üstesinden gelmek için, deneyimlerini paylaşarak ve birbirlerinden ders alarak işbirliği yapmalıdır. Yeşilay, bu tür işbirliklerini yürütecek ve girişimlere öncülük edecek bir konuma ve ağa sahiptir.
DOÇ. DR. PERİHAN TORUN
Bezmiâlem Vakıf Üniversitesi, Halk Sağlığı Anabilim Dalı’nda görev yapan Doç. Dr. Perihan Torun halk sağlığı uzmanı ve akademisyen. 10 yıl pratisyen hekim olarak çalıştıktan sonra klinik rotasyonlarını İngiltere’de yaparak Halk Sağlığı uzmanlık eğitimini tamamladı. İngiltere’de epidemiyoloji alanında yüksek lisans yaptı. 2016’dan bu yana Türkiye’nin Uluslararası Alkol Kontrol Politikası Değerlendirme Çalışmasına (IAC) liderlik ediyor.
Fotoğraf: pixabay